Parlamentu Nasionál autoriza ona Prezidente Repúblika atu deklara renovasaun estadu emerjénsia ba loron 30 tan

Ter. 27 jullu 2021, 13:59h
IMG_0219

Hafoin pedidu Governu nian ba Prezidente Repúblika, no paresér pozitivu husi Konsellu Estadu no Konsellu Superiór Defeza no Seguransa nian, Komisaun Permanente Parlamentu Nasionál nian, ohin, loron 27 fulan-jullu tinan 2021, autoriza ona Prezidente Repúblika atu renova deklarasaun estadu emerjénsia ba da-16, dezde pandemia COVID-19 nian mosu, hahú husi tuku 00:00 loron 1 fulan-agostu tinan 2021 to’o tuku 23:59 loron 30 fulan-agostu tinan 2021.

Proposta Lei ba autorizasaun renovasaun deklarasaun estadu emerjénsia nian hetan ona aprovasaun ho votu afavór 18, abstensaun 13 no votu kontra zero. Hanesan prevee ona iha Rejime estadu sítiu no estadu emerjénsia nian, autorizasaun ne’ebé aprova husi Komisaun Permanente Parlamentu Nasionál nian, iha tempu badak tenke konfirma husi Plenáriu.

Hafoin publikasaun Dekretu Prezidente Repúblika nian, Governu, liuhusi Konsellu Ministrus, sei aprova medida sira atu implementa deklarasaun estadu emerjénsia nian ne’ebé sei vigora hahú husi loron 1 fulan-agostu.

Iha mensajen ne’ebé maka hato’o ba Parlamentu Nasionál, Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo, afirma katak “ho hanoin ba kauza determinante ne’ebé justifika deklarasaun estadu emerjénsia ne’ebé vigora hela, no ninia renovasaun sira, sei kontinua mantein, no haree ba protesaun saúde públika nian, presiza tebes, renovasaun ida ba períodu ne’ebé hanesan”. “Tan ne’e, ita tenke fó mekanizmu vijilánsia epidemiolójika ne’ebé adekuadu ba Governu, tanba nia obrigasaun atu proteje saúde públika, atubele prevene no hamenus oportunidade ba importasaun no propagasaun virus ne’e ba territóriu nasionál”.

Xefe Estadu mós hateten filafali katak COVID-19 “bele afeta ema sé de’it no ita nunka hatene bainhira no iha nivel saida mak ita bele afeta”, COVID-19 la’ós gripe simples ida”, la’ós de’it afeta ba ema ferik-katuas, la’ós de’it afeta ba ema ho komorbidade ka ho fatór risku.

Iha abertura debate nian iha Parlamentu Nasionál, Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus, Fidelis Manuel Leite Magalhães, ne’ebé reprezenta Primeiru Ministru, destaka “siklu esperansa foun”, ne’ebé hahú iha fulan-abríl tinan 2021, bainhira “lote dahuluk husi vasina ne’ebé fornese husi Sistema COVAX” to’o iha Timor-Leste, no ne’ebé fó fatin ba “síklu foun iha prevensaun, jestaun no kombate Pandemia COVID-19 nian iha territóriu nasionál”.

Síklu esperansa ne’e sei permite Governu “planeia retoma, projeta medida sira no konkretiza rezultadu esperadu sira husi implementasaun Planu Rekuperasaun Ekonómika”.

Governante ne’e mós afirma katak “ita iha dalan di’ak, ritmu di’ak, hodi konsege iha prazu badak filafali ba normalidade ne’ebé ita hakarak tebetebes” no na’i-ulun ne’e hatete mós katak “oras ne’e iha sinál ruma ne’ebé hatudu mai katak dalaruma sei iha posibilidade atu kontinua neineik-neineik atividade ekonómika no sosiál”.

“Atu síklu esperansa bele sai sustentavel neineik-neineik, hodi nune’e bele evita propagasaun no transmisaun komunitária husi variante foun, ne’ebé ho potensiál kontajiozu liu no bele hamate”, presiza tebes vijilánsia nafatin no permanente ne’ebé obriga ita atu mantein sistema prevensaun, kontrolu no jestaun COVID-19 nian, ne’ebé forte no ativu, ho kapasidade atu implementa medida sira ho forma lais no efisiente bainhira deteta surtu foun ba moras”.

 

   Ba leten