Retiru da-3 Governu Konstitusionál VIII nian
Membru sira husi VIII Governu Konstitusionál hasoru-malu iha retiru, iha loron 03 fulan-agostu tinan 2020, iha auditóriu Ministériu Finansas nian, hodi halo análize preliminár ida ba medida sira ne’ebé propoin husi Komisaun Elaborasaun Planu Rekuperasaun Ekonómika nian.
Komisaun ne’e, lidera husi eis-Ministru Finansas, Rui Augusto Gomes, ne’ebé simu pose iha fulan kotuk loron 18 fulan-juñu, ho misaun másimu atu iha loron neennulu nia laran, rekomenda ba Konsellu Ministrus medida sira ne’ebé mak atu aprova no asaun sira ne’ebé mak atu ezekuta hodi rekupera ekonomia nasionál, ne’ebé mak tenke sistematizada no kondensada iha Planu Rekuperasaun Ekonómika nian ida.
Iha loron 29 fulan-jullu tinan 2020, Governu aprova pakote ida ho medida haat ba kurtu prazu, ne’ebé hato’o husi Komisaun, ne’ebé sei iha faze estabilizasaun ekonómika, maske medida sira ne’ebé adopta ona husi Governu durante Estadu Emerjénsia kontribui ona atu asegura postu traballu no apoiu empreza sira, nune’e mós atu mantein nivel konsumu husi traballadór no família nian sira, presiza mós atu kria medida foun sira iha tinan 2020, ne’ebé permite atu apoia sidadaun sira-nia nesesidade bázika sira, mantein númeru maiór postu traballu nian no nune’e, rendimentu sira ne’ebé mak iha ,hodi fó apoiu ba traballadór independente sira no sira-hotu ne’ebé hola parte iha setór komún hanaran setór informál, husi natureza prekária husi ninia vínkulu laborál, ka tanba sira la halo kontribuisaun ba sistema seguransa sosiál nian no ikusliu hametin liután empreza sira iha merkadu.
Liu tiha loron 57, hafoin simu tiha pose, Prezidente Komisaun ba Elaborasaun Planu Rekuperasaun Ekonómika, halo ona aprezentasaun preliminár ida, ba membru sira Governu nian, kona-ba diagnóstiku ne’ebé realiza ona ba situasaun nasionál no kona-ba medida sira médiu no longu prazu nian, ne’ebé mak iha tempu badak sei submete ba Konsellu Ministrus hodi hetan apresiasaun, ho objetivu atu minimiza impaktu sira husi KOVID-19 nian iha ekonomia nasionál no lansa baze sira ba faze ida dahuluk, promove rekuperasaun ekonómika no, iha faze daruak nian, favorese kreximentu ekonómiku.
Durante aprezentasaun ne’e, Rui Augusto Gomes, subliña katak ema sira maka hanesan sentru Planu Rekuperasaun Ekonómika nian, tanba ne’e, hakarak koloka ema sira iha prosesu dezenvolvimentu nian. Planu ne’e sei inklui indikadór no meta sira ne’ebé define ona ho objetivu atu fasilita implementasaun no monitorizasaun husi aplikasaun ba medida sira.
Prezidente Komisaun ne’e hahú husi aprezentasaun ba membru sira Governu nian dadus sira kona-ba konjuntura internasionál, kontextu Timor-Leste nian no impaktu husi KOVID-19 iha nivel nasionál.
Rui Augusto Gomes aprezenta ona medida lubuk ida, ne’ebé liu mak atu rekuperasaun ekonómika iha pós-KOVID-19 nian, hakarak rezolve problema estruturál sira ne’ebé mak iha.
Entre prinsípiu orientadór no objetivu husi medida hirak ne’e, destaka re-balanseamentu entre gastu sira iha kapitál fíziku no kapitál umanu, liuhusi aumentu, durante lejizlatura ida-ne’e, husi rekursu sira ne’ebé dedika ona hodi hadi’a kapitál umanu, apoiu ba dezenvolvimentu no konsolidasaun setór privadu nasionál nian, liuliu liuhusi kria kondisaun ne’ebé enkuadra no orienta dezenvolvimentu ekonómiku no sosiál nasaun nian, kria empregu foun sira ho másimu, hadi’a remuneradu sira no ho protesaun sosiál boot liu, tanba ne’e produtivu liu, no dinamizasaun ba produsaun nasionál, liuliu industriál, iha prosesu ida hodi substitui husi produtu importadu sira ba produtu nasionál.
Planu Rekuperasaun Ekonómika, aprezenta medida 60 liu, ne’ebé fahe ba área no setór prioritáriu sira intervensaun nian: agrikultura; turizmu; abitasaun; kapitál umanu (edukasaun, saúde no protesaun sosiál); no reforma institusionál.
Aprezenta mós previzaun ba nesesidade orsamentál sira no fonte sira finansiamentu Planu Rekuperasaun Ekonómika nian.
Rui Augusto Gomes remata ninia intervensaun hateten “dalan iha, atu hadi’a moris di’ak populasaun nian”.
Komisaun ba Elaborasaun Planu Rekuperasaun Ekonómika sei halo mós aprezentasaun preliminár ida durante semináriu Jornadas Orsamentais no iha tempu badak, relatóriu ho medida sira ne’ebé mak sei integra Planu Rekuperasaun Ekonómika formalmente sei entrega ba Konsellu Ministrus ba apresiasaun medida no asaun nian sira ne’ebé sei implementa ba rekuperasaun ekonomia nasionál.
