Timor-Leste hetan sistema monitorizasaun rai-nakdoko no tasi-sa’e
Sistema monitorizasaun permanente rai-nakdoko iha rai no tasi, ne’ebé jere husi Institutu Petróleu no Jeolojia (IPJ), uza teknolojia ne’ebé resente liu husi área Sismolojia nian, SEISCOMP3, ne’ebé funsiona atu rekolla no transfere dadus liuhusi Internét.
Akizisaun ba sitema ne’e nian halo liuhusi serbisu hamutuk ho Diresaun Nasionál Meteorolojia no Jeofízika Timor-Leste nian. Dadus sira ne’ebé rekolla ona sei prosesa husi instituisaun estranjeira sira kona-ba monitorizasaun iha tempu reál rai-nakdoko no tasi-sa’e (tsunami) nian - RIMES (monitorizasaun Índiku nian) GEOFON (rede sismolójika banda larga nian), BMKG (institutu Indonéziu kona-ba Meteorolojia no Jeofízika), CTBTO (organizmu Nasoins Unidas ne’ebé kontrola kumprimentu ba proibisaun kona-ba teste nukleár sira) no Unidersidade Kalifórnia Sul. Hafoin simu tiha iha IPJ, rezultadu hirak ne’e haruka ba Diresaun Nasionál Meteorolojia no Jeofízika Timor-Leste nian, atu nune’e tuirmai bele fó sai.
Aprezentasaun kona-ba sistema ne’e hala’o husi Diretór-Jerál Ministériu Obras Públikas, Transportes no Komunikasoins, Joanico Gonçalves, iha loron 14 fulan-outubru, iha IPJ, iha Komoro, Dili.
Institutu Petróleu no Jeolojia hanesan institutu públiku ida, ne’ebé harii iha tinan 2012, atubele jere informasaun jeolójika nasaun nian, ne’ebé inklui peskiza no esplorasaun ba rekursu petrolíferu sira, gás no estrasaun minerál. Inistitutu ne’e koordena no promove mós atividade sira kona-ba produsaun informasaun jeolójika, iha rai no iha tasi. Atu hatene informasaun barak liután kona-ba IPJ, bele haree iha www.ipg.tl
