Komunikadus
- 27 fevereiru 2019Toleránsia pontu iha loron 6 fulan-marsu tinan 2019Prezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Toleránsia pontu iha loron 6 fulan-marsu tinan 2019
Lei n.º 10/2005, loron-10 fulan agustu nian, iha redasaun ne’ebé fó hosi Lei n.º 3/2016, loron-25 fulan maiu hodi estabelese loron sira ne’ebé nuudar loron feriadu nasionál, data ofisiál komemorativa sira no data sira seluk ne’ebé bele mós konsidera hanesan toleránsia pontu. Kona-ba data komemorativa, artigu 5.º iha Lei hanesan determina ona katak sei la konsidera hanesan loron feriadu, maibé konsidera nuudar toleránsia pontu.
Entre data ofisiál komemorativa sira konta ho Kuarta-Feira Sinza, ne’ebé maka tinan-tinan ho data variável. Kuarta-Feira Sinza nuudar loron solenidade ida ne’ebé ba ema Komunidade Kristaun importante tebes. Kuarta-Feira Sinza hanesan loron dahuluk tempo Kuarezma nian iha kalendáriu relijiaun katólika, ne’ebé mak sei hala’o durante loron haatnulu antes tama ba loron Páskua, no tinan ida ne’e korresponde ba loron kuarta-feira tuir mai, loron-6 fulan marsu.
Hodi hanoin ba saida maka hatuur ona iha artigu 7.º, iha alínea a) no c) no iha nia artigu n.º2 no alínea d) no n.º 6 iha artigu ne’ebé hanesan maka, Governu determina hanesan tuir mai ne’e:
1. Sei fó Toleránsia Pontu iha loron-6 fulan marsu tinan 2019, durante loron tomak;
2. Despasu ida-ne’e abranje funsionáriu hotu-hotu no ajente Ministériu sira ka servisu ne’ebé dependente ba, nomós ba institutu sira no organizmu integradu iha administrasaun indireta Estadu nian. Ramata
- 27 fevereiru 2019Sorumutuk Konsellu Ministru loron 27 fulan-fevereiru tinan 2019Prezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Sorumutuk Konsellu Ministru loron 27 fulan-fevereiru tinan 2019
Konsellu Ministru hala’o Sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Díli no aprova proposta Dekretu Governu, ne’ebé mak aprezenta hosi Ministra Finansas ein ejersísiu, Sara Lobo Brites, kona-ba ezekusaun Orsamentu Jerál Estadu nian (OJE) ba tinan 2019. Ho diploma ida-ne’e, aprova ona norma no prosedimentu ezekusaun, monitorizasaun no reporte ne’ebé bele aplika ba OJE ba tinan 2019 nian, importante tebtebes tanba bele halo akompañamentu ida rigorozu no adekuadu ba ezekusaun orsamentál, hanesan instrumentu ne’ebé di’ak liu hodi bele kumpri loloos prinsípiu no liña orientadora sira ne’ebé hatuur ona iha OJE ba tinan 2019.
Konsellu Ministru aprova proposta Dekretu-Lei ne’ebé regula rejime jurídiku ba operasaun petrolífera onshore, ne’ebé mak aprezenta hosi Autoridade Nasionál Petróleo no Minerais Timor-Leste (ANPM). Dekretu-Lei ne’ebé aprova ona no kria rejime jurídiku espesiál ba esplorasaun no produsaun petróleo no gas natural (upstream) iha zona terrestre (onshore) Timor-Leste nian, bazeia ba artigu 31⁰ kona-ba Lei Atividade Petrolífera no hodi konsidera importansia hosi Dekretu-Lei ida-ne’e ba promosaun direitu ajente ekonómiku ka konsumidor no utilizador sira ba bein no servisu industria petrolífera no mós hodi asegura operasaun petrolífera no onshore ne’ebé mak realiza ho danus mínimu ba meiu ambiente, hodi fó prioridade katak tenke haree ba ema nia saúde no seguransa, no konsistente ho prátika industria ne’ebé di’akliu.
Ikus Liu, Governo analiza proposta, aprezenta hosi Ministériu Negósius Estranjeirus no Ministériu Obras Públikas, kona-ba alterasaun Akordu Subsidiáriu ne’ebé selebra ho Governu Austrália ba projetu“ Estrada ba Dezenvolvimentu” (Road fo Development-R4D) Faze II (daruak). Governu Timor-Leste nia programa ida-ne’e, hahú ona iha tinan 2012, sura ho apoiu tékniku hosi Governu Austrália no mós Organizasaun Internasionál Traballu (OIT) ho objetivu atu fó benefísiu sosiál no ekonómiku ba populasaun sira iha área rurál liuhosi jestaun no hadi’ak kondisaun rede ba estrada rurál nasionál sira. Ho Projetu ida-ne’e reabilita ona estrada 552km, kria ona laboratóriu sira hodi halo teste ba rai iha munisípiu barak no mós promove asaun dezenvolvimentu kapasidade hosi setór privadu no públiku ba jestaun, reabilitasaun no konstrusaun estrada. Durante faze daruak, programa ida ne’e hakarak fó apoiu ba estabelesimentu Forum Inter-Ministerial ba estrada, dezenvolvimentu polítika Estrada Rural no implementasaun sistema padraun ba dezeñu no konstrusaun estrada rural hodi asegura nia kualidade. Alterasaun ba Akordu Subsidiáriu ba faze II hosi programa “Estrada ba Dezenvolvimentu” sei analiza filafali iha reuniaun tuirmai.* REMATA
* Tan lapsu ami fó-sai tiha iha komunikadu imprensa (versaun dahuluk) ne’ebé publika no fahe ona iha loron-27 fulan fevereiru ne’ebé dehan katak proposta ne’e aprovadu ona maibé, husu atu konsidera komunikadu imprensa versaun ida-ne’e (versaun daruak) hosi reuniaun Konsellu Ministru iha loron-27 fulan fevereiru 2019.
- 20 fevereiru 2019Sorumutuk Konsellu Ministru loron 20 fulan-fevereiru tinan 2019Prezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Sorumutuk Konsellu Ministru loron 20 fulan-fevereiru tinan 2019
Konsellu Ministru hala’o Sorumutuk iha Palásiu Governu, Díli no analiza tiha proposta kódigu konduta ba membru VIII Governu Konstitusionál, ne’ebé sei sai hanesan istrumentu autoregulasaun ne’ebé oferese orientasaun klaru kona-ba komportamentu lísitu no étiku hosi membru Governu sira, bainhira ezerse sira-nia funsaun loron-loron. Dokumentu ida ne’e aprova ho alterasaun no sujestaun hosi Membru sira Konselu Ministru nian.
Konsellu Administrasaun Banku Sentrál Timor-Leste (BCTL), aprezenta ba Konsellu Ministru regulamentu BCTL nian no kona-ba regra jerál sira ne’ebé aplika ba sistema garantia kréditu ba empreza ki’ik no empreza média sira (sigla iha portugés empreza kiik empreza média PME). Sistema ida-ne’e hanesan programa públiku tanba liuhosi sistema ne’e maka Estadu fahe risku kréditu ho banku komersiál sira no ho objetivu promove empreza no kria kampu servisu, insentiva formalizasaun no kresimentu hosi PME, fasilita asesu kréditu iha setór prioritáriu sira, no kontribui ba espansaun asesu ba servisu bankaria no finanseiru.
Konsellu Ministru mós analiza aprezentasaun hosi operadór telekomunikasaun Ceslink, hanesan konsórsiu nasionál, kompostu hosi Ceslink, empreza teknolójia informátika no konsórsiu Oka-D’tel, ne’ebé mak sei sai operadór telekomunikasaun ba dahaat iha Timor-Leste. Ceslink hakarak oferese servisu telekomunikasaun ne’ebé ho kualidade, fasil atu asesu no baratu, ho teknolójia modernu no efisiente hodi bele garante internet ho velosidade a’as no ligasaun telefone iha área Timor laran tomak no garantia seguransa ba informasaun konfidensiál komunikasaun nian.
Primeiru Ministru, Taur Matan Ruak, aprezenta proposta Dekretu-Lei, ne’ebé mak aprova hosi Konsellu Ministru, kona-ba alterasaun primeiru ba Rejime Promosaun Pessoal ba Karreira Administrasaun Públika. Ho altersaun ida-ne’e, altera artigu 7⁰, Dekretu-Lei n⁰ 1/2018, 24 Janeiru ne’ebé define limite másimu 10% hosi total ema ne’ebé mak tama ba kategoria ka grupu profissionál ne’ebé maka iha ona kbiit atu hetan promosaun.
Konsellu Ministru mos aprova proposta Rezolusaun Governu, ne’ebé aprezenta hosi Primeiru Ministru, kona-ba promosaun asaun limpeza jerál hosi aglomeradu populasaun, ho objetivu mobiliza organizasaun hosi sosiedade sívil sira hodi bele hamutuk ho órgaun no funsionáriu hosi administrasaun públika no eskola sira hotu atu realiza asaun limpeza ba espasu públiku, no haforsa liután komitmentu no determinasaun Estadu atu konkretiza direitu ba sidadaun hotu-hotu moris iha ambiente ne’ebé moos, saudável no ekolójikamente ekilibradu. Asaun koletiva limpeza jerál sira ne’e sei hala’o hahu tuku 14:00 oras no 17:00 oras, iha loron sesta-feira kada fulan, no sei hahu iha loron-22 fulan fevereiru 2019.
Ministra Finansas ein ejersísiu, Sara Lobo Brites, aprezenta proposta Rezolusaun Governu, ne’ebé aprova hosi Konsellu Ministru, kona-ba regra no kritériu selesaun, jestaun no avaliasaun investimentu efetuadu hosi Fundu Petrolíferu. Ho Rezolusaun ida-ne’e, Governu deside hodi manifesta konkordánsia no apoiu regra no kritériu hodi aplika Fundu Petrolíferu iha operasaun petrolifera, liuhosi selebrasaun tranzasaun komersiais ho intermédiu hosi Timor Gap, EP, tuir termu lejislasaun ne’ebé vigora hela no hodi konsidera mós natureza hosi tipu investimentu no objetivu estratéjiku ne’e rasik ba Estadu Timor-Leste, ne’ebé mak permite utilizasaun FP hodi bele avansa ho dezenvolvimentu importante no signifikativu projetu petrolífera, kria benefísiu finanseiru, ekonómiku no sosiál barak liután ba Povu Timor-Leste nune’e, permiti halo diversifikasaun no dezenvolve ekonomia nasionál. REMATA - 13 fevereiru 2019Sorumutuk Konsellu Ministru loron 13 fulan-fevereiru tinan 2019Prezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Sorumutuk Konsellu Ministru loron 13 fulan-fevereiru tinan 2019
Konsellu Ministrus hala’o Sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili, no analiza ona aprezentasaun hosi Grupu Traballu ba Objetivu sira husi Dezenvolvimentu Sustentavel (ODS) relasiona ho Revizaun Nasionál Voluntária (VNR) kona-ba implementasaun ODS. Prosesu Revizaun Nasionál Voluntária kona-ba ODS buka envolve parte interesada sira ne’ebé hodi aselera progresu ODS nian, buka estabelese liña baze di’ak ida atu halo monitorizasaun kona-ba progresu husi implementasaun no buka haktuir istória Timor-Leste nian ba mundu, ne’ebé haree liu ba konkista no dezafiu sira. VNR sei aprezenta iha Forum Nivel Aas iha fulan jullu tinan 2019 iha Novaiorke. Grupu Traballu ODS restabelese ona iha fulan-janeiru tinan 2019 ne’e, koordena hosi Gabinete Primeiru-Ministru, liuhosi Unidade ba Planeamentu, Monotorizasaun no Avaliasaun (UPMA) no kompostu husi reprezentante sira husi Parlamentu Nasionál, Ministériu sira, sosiedade sivíl, setór privadu, mídia, instituisaun relijioza no parseiru dezenvolvimentu sira nian. Konsellu Ministrus mós analiza no aprova ona rekomendasaun sira ne’ebé propoin tuirmai ne’e ba VNR: ODS 16, "Pás, Justisa no Instituisaun Efikás sira", sei sai tema tranzversál iha relatóriu VNR nian, hodi haree kle’an liu ba ODS neen (2, 3, 4, 5, 6, no 9) ne’ebé aliña ho faze dahuluk Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu nian (PED) no atu kompleta rekomendasaun daruak, sei diskute kle’an liu iha ODS 8 no 17.
Konsellu Ministrus halo análize ba aprezentasaun Ministériu Justisa nian kona-ba projetu Sistema Nasionál Kadastru, ne’ebé husi kedas tinan 2013 hala’o levantamentu no jestaun ba informasaun kadastrál nian ho objetivu atu fó apoiu ba implementasaun regra transparente no justu lubun ida ba regulasaun mekanizmu sira kona-ba rekoñesimentu no atribuisaun titularidade no transferénsia sasán imovel sira. Aprezentasaun ne’e kompostu husi rezumu ida husi antesedente sira, husi atividade sira ne’ebé hala’o ona, husi rezultadu sira ne’ebé atinje ona no husi dezafiu sira ne’ebé hasoru husikedas inísiu projetu ne’e nian.
Konsellu Ministru aprova ona adjudikasaun kontratu konsultoria nian ba implementasaun projetu no supervizaun kona-ba konstrusaun, hadi’a no halo manutensaun ba Estrada Nasionál Baukau-Venilale-Vikeke nian, intervensaun ida iha parte estrada ida ho distánsia besik 58km, iha dalan importante ida ne’ebé atu halo ligasaun entre munisípiu sira iha parte loro-sa’e nian ho kapitál Dili, hodi remata prosesu aprovizionamentu nian ne’ebé hahú iha tinan 2017 no sei finansia ho empréstimu husi ADB.
Ministru Reforma Lejizlativa no Asuntus Parlamentares, hamutuk ho Ministru tutela sira, Ministra Finansas no Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus, aprezenta ona proposta ida kona-ba Dekretu-Lei, ne’ebé hetan ona aprovasaun husi Konsellu Ministrus, relasiona ho alterasaun dahuluk ba Dekretu-Lei kona-ba estatutu sira Banku Nasionál Komérsiu Timor-Leste, S.A. (BNCTL) nian. Objetivu hosi Dekretu-Lei ne’e atu adapta estatutu BNCTL nian ho enkuadramentu legál foun husi sosiedade komersiál sira no rejime foun rejistu komersiál nian, hodi introdús estrutura foun ida sosiedade nian, tuir prátika internasionál sira setór finanseiru nian, ne’ebé fahe Konsellu Administrasaun nian entre administradór ezekutivu no administradór la’ós-ezekutivu, ho separasaun ne’ebé klaru kona-ba kompeténsia no responsabilidade sira. Hanesan ne’e sei implementa jestaun ezekutiva ida ne’ebé kompetente no efisiente, nu’udar responsabilidade husi administradór ezekutivu profisionál no esperiente sira iha setór banku nian, hodi hametin vizaun estratéjika Banku nian atu halo servisu ba interese povu timoroan nian ne’ebé ás liu, nu’udar responsabilidade
Ikus liu, Konsellu Ministrus aprova ona proposta kona-ba Rezolusaun Governu nian, ne’ebé Ministru Negósius Estranjeirus no Kooperasaun (MNEK), aprezenta, kona-ba haforsa koordenasaun no rekursu sira iha prosesu adezaun ba Asosiasaun Nasaun Sudeste Aziátiku ASEAN. Ho hanoin ida katak dezenvolvimentu relasaun hanesan viziñu di’ak no relasaun kooperasaun nian ho nasaun sira iha rejiaun ne’e, hanesan valór ida ne’ebé hatuur ona iha Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste no prioridade ida husikedas Governu Konstitusionál dahuluk, adezaun ba ASEAN sai nu’udar instrumentu importante ida atu hasa’e prestíjiu Timor-Leste nian, nu’udar Estadu ne’ebé empeñadu iha diálogu polítiku ne’ebé konstrutivu hodi asegura dame, estabilidade no seguransa iha rejiaun ne’e, nune’e mós ba dezenvolvimentu ekonómiku no sosiokulturál país ne’e nian. MNEK maka sei sai hanesan responsavel ba nomeasaun individualidade sira ho referénsia nasionál no artikulasaun ho instituisaun governamentál relevante sira, ba partisipasaun iha sorumutuk Nivel Aas sira kona-ba ASEAN nian no ba kriasaun programa mobilizasaun nian ida ne’ebé haree ba adezaun Timor-Leste nian ba ASEAN. REMATA
- 12 fevereiru 2019Sorumutuk Estraordinária Konsellu Ministru loron 12 fulan-fevereiru tinan 2019Prezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Sorumutuk Estraordinária Konsellu Ministru loron 12 fulan-fevereiru tinan 2019
Konsellu Ministru hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Díli, no analiza aprezentasaun kona-ba programa kooperasaun entre Banku Aziátiku Dezenvolvimentu (ADB) ho Repúblika Demokrátika Timor-Leste, kona-ba pensamentu estratéjiku ba futuru no previzaun planu ba dezenvolvimentu. Aprezentasaun ne’e ho objetivu atu apoia Governante sira, Diretór no ajente Estadu sira hotu atu tau hanoin ba futuru atu, nune’e, estratéjia intervensaun nian la konsentra de’it ba problema no dezafiu ne’ebé hasoru hela maibé, bazeia ba vizaun estratéjika ne’ebé pretende ba nasaun iha futuru. Estratéjia pensamentu sira ne’e iha vizaun futuru buka atu kompreende didi’ak prosesu mudansa sira no kria alterasaun ne’ebé klean no di’ak liu ba futuru. Nune’e, bainhira identifika no defini propriedade investimentu sá, maka nasaun sei hamriik buras prósperu no sustentável liu. Aprezentasaun ne’e mós sura ho intervensaun hosi Paolo Spantigati hanesan Diretór ADB iha Timor-Leste, no hosi Susann Roth no Mei-Mei Song hanesan Konsultor ADB nian. Hafoin tiha intervensaun tuir kedas ho diskusaun hamutuk entre membru Governu ho ekipa tékniku ADB nian, hodi diskuti kona-ba aplikasaun metodolójia ne’e iha Timor-Leste. REMATA - 07 fevereiru 2019Sorumutuk Estraordinária Konsellu Ministru loron 7 fulan-fevereiru tinan 2019Prezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Sorumutuk Estraordinária Konsellu Ministru loron 7 fulan-fevereiru tinan 2019
Konsellu Ministru hala’o Sorumutuk Estraordinária iha Palásiu Governu, iha Díli, no aprova proposta ne’ebé aprezenta husi Ministra Finansas ein ejersísiu, Sara Lobo Brites, kona-ba limite másimu ba dotasaun orsamentál temporária sira ba fulan-fevereiru, tinan 2019 ho valór dolar amerikanu 94,617,778 (inklui pagamento ba empréstimu). REMATA - 04 fevereiru 2019Feriadu sira iha tinan 2019Prezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Feriadu sira iha tinan 2019
Feriadu sira ho data fiksu no data variavel nian determina husi Lei n.10/2005, loron 10 fulan-agostu, ba tinan 2019 maka hanesan tuir mai ne’e:
a) Loron 1 fulan-janeiru - Loron Tinan-Foun nian (feriadu ho data fiksu);
b) Loron 3 fulan-marsu - Loron Veteranu sira nian (feriadu ho data fiksu);
c) Loron 19 fulan-abril - Sesta-Feira Santa (feriadu ho data variavel)
d) Loron 1 fulan-maiu - Loron Mundiál Serbisu-na’in sira nian (feriadu ho data fiksu)
e) Loron 20 fulan-maiu - Loron Restaurasaun Independénsia nian (feriadu ho data fiksu)
f) Loron 6 fulan-juñu - Idul-Fitri (feriadu ho data variavel);
g) Loron 20 fulan-juñu - Festa Korpu de Deus (feriadu ho data variável)
h) Loron 11 fulan-agostu - Idul Adha (feriadu ho data variável)
i) Loron 30 fulan-agostu - Loron Konsulta Populár nian (feriadu ho data fiksu);
j) Loron 1 fulan-novembru - Loron Santu sira Hotu nian (feriadu ho data fiksu )
k) Loron 2 fulan-novembru - Loron Matebian sira nian (feriadu ho data fiksu);
l) Loron 12 fulan-novembru - Loron Nasionál Foin-Sa’e sira nian (feriadu ho data fiksu )
m) Loron 28 fulan-novembru - Loron Proklamasaun Independénsia nian (feriadu ho data fiksu)
n) Loron 7 fulan-dezembru - Loron Memória nian (feriadu ho data fiksu)
o) Loron 8 fulan-dezembru - Loron Nossa Senhora da Imaculada Conceição, mahein Timor-Leste nian (feriadu ho data fiksu)
p) Loron 25 fulan-dezembru - Loron Natál
q) Loron 31 fulan-dezembru - Loron Eroi Nasionál sira nian (feriadu data fiksu nian)
Lei n.10/2005, loron 10 fulan-agostu nian, atu fó hanoin fila-fali, mak estabelese rejime jurídiku kona-ba feriadu sira, data ofisiál komemorativa sira no toleránsia pontu, no altera ona ho lei n.3/2016, loron 25 fulan-maiu ne’ebé halo ona alterasaun balu ho hanoin atu rekoñese data istórika sira kona-ba Luta ba Ukun Rasik an. REMATA - 31 janeiru 2019Toleránsia Pontu ba Selebrasaun Tinan Foun Xina nianPrezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Toleránsia Pontu ba Selebrasaun Tinan Foun Xina nian
Lei númeru 10/2005, loron 10 fulan-agostu, tuir redasaun iha Lei númeru 3/2016, loron 25 fulan-maiu, estabelese loron sira ne’ebé maka feriadu nasionál, data ofisiál komemorativa sira no ba situasaun sira seluk ne’ebé maka bele fó toleránsia pontu.
Ne’ebé maka relasiona ho toleránsia pontu sira, mak iha al c) husi nu 2, artigu da-7 nian husi lei ne’e rasik, determina katak selebrasaun relijioza, ne’ebé la hakerek iha lei ne’e, bele sai nu’udar objetu toleránsia pontu nian.
Komunidade xineza iha ita-nia país ne’e hanesan ona komunidade ida-ne’ebé tuan, ho ninia presenza tinan barak tebes ona no iha importánsia ekonomika no sosiál, ne’ebé merese gratidaun no rekoñesimentu husi timoroan sira.
Tinan Foun Xinés nian ne’e, la iha dúvida, maka serimónia ida-ne’ebé importante liu iha kalendáriu xinés nian hotu, nune’e mós koñesida hanesan “Festa Primavera nian” no data ida-ne’e selebra mós iha país barak husi kontinente aziátiku. Data ne’e selebra hanesan festa família nian no tempu ida-ne’e dedika ba komemorasaun, iha ne’ebé sai hanesan mós serimónia relijioza sira hodi agradese ba rai, ba lalehan, ba maromak uma nian no ba beiala sira.
Tuir hakerek iha númeru 2, al c), husi artigu da-7, no iha númeru 6 alínea d), husi artigu ne’e rasik, Governu determina tuirmai:
1.Konsidera toleránsia pontu iha loron 5 fulan-fevereiru tinan 2019, durante loron tomak;
Despaxu ida-ne’e abranje ba funsionáriu hotu no ajente husi Ministériu sira ka servisu sira ne’ebé dependente ba ministériu sira-ne’e, nune’e mós ba institutu no organizasaun sira ne’ebé integra iha administrasaun indireta Estadu nian. REMATA