RSS 

Komunikadus

  • 22 marsu 2020Medida sira ba prevensaun no kontrolo COVID-19 - Ministériu Ensinu Superior, Siência no Kultura
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Díli, loron 22 fulan marsu tinan 2020
    Komunikadu Imprensa
    Medida sira ba prevensaun no kontrolo COVID-19
    Ministériu Ensinu Superior, Siência no Kultura
    Ministériu Ensinu Superiór, Siénsia no Kultura manifesta ninia preokupasaun maka’as ho pandemia mundiál ne’ebé provoka husi virus COVID-19, hanesan ho saida maka Organizasaun Mundiál Saúde klasifika ona iha loron 11 fulan-marsu tinan 2020 liubá.
    Virus ne’e da’et fasil tebes no, tanba ne’e, espalla lalais los iha mundu tomak hodi afeta ona nasaun 180 resin. Timor-Leste iha ona kazu konfirmadu ida no urjente tebes atu implementa medida sira ne’ebé bele kontribui ba prevensaun no kontrolu ba pandemia ida-ne’e.
    Haree ba katak COVID-19 fó risku boot ba saúde públika, ita tenke kumpre duni, ho rigór, rekomendasaun sira husi Ministériu Saúde no Organizasaun Mundiál Saúde nian iha Timor-Leste, atu ita bele satan virus ne’e da’et habelar.
    Tanba ne’e, no bazeia ba kompeténsia Ministériu Ensinu Superiór, Siénsia no Kultura nian, ne’ebé estabelese ona iha artigu da-23 n.1 husi Dekretu-Lei n. 14/2018, loron 17 fulan-agostu, no ho respeitu ba autonomia estabelesimentu ensinu superiór sira-nian iha definisaun ba ninia kalendáriu letivu, husu ba estabelesimentu ensinu superiór nian hotu-hotu, públiku no privadu sira, atu suspende atividade letiva prezensiál sira, no karik bele, buka estratéjia no/ metodolojia foun sira hodi asegura prosesu ensinu no aprendizajen. Husu mós atu kansela atividade hotu-hotu  ne’ebé halibur ema/ komunidade akadémika nian.
    Nune’e, husu atu medida ida-ne’e adota ba períodu loron 23/3/2020 to’o loron 4/4/2020. Medida ida ne’e sei hetan avaliasaun beibeik no sei estende karik presiza.
    Ministériu Ensinu Superiór, Siénsia no Kultura agradese ba kolaborasaun husi ema hotu no apela hotu-hotu atu hakmatek nafatin atu, ba ema hotu nia di’ak no liuhusi esforsu hamutuk, ita bele hakat liu dezafiu boot globál ida-ne’e. REMATA
    hare tan
  • Image
    22 marsu 2020Determinasaun Feriadu Estraordináriu iha Eskola sira Hotu iha Timor Laran Tomak durante 23 to’o 28 Marsu 2020
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Díli, loron 22 fulan marsu tinan 2020
    Komunikadu Imprensa
    Determinasaun Feriadu Estraordináriu iha Eskola sira Hotu iha Timor Laran Tomak durante 23 to’o 28 Marsu 2020
    Ohin loron, 22 Marsu 2020, Ministra Edukasaun Juventude no Desporto, hafoin koordena ho Gabinete Primeiru-Ministru no Ministériu Saúde, determina Feriadu Estraordináriu hahú loron 23 Marsu to’o loron 28 Marsu ba eskola públikua hotu no ekola privadu sira-ne’ebé integra iha rede públika (Eskola Katóliku sira no Fundasaun), liuhusi Despaxu Ministeriál n.9/GM-MEJD/III/2020.
    Desizaun ne’e hala’o iha mahon kompeténsia Ministra Edukasaun, Juventude no Desportu nian relasiona ho determinasaun ba kalendáriu eskolár, bazeia ba artigu 5 Dekretu-Lei n. 3/2015, 14 Janeiru no Dekretu-Lei n. 4/2015, 14 Janeiru.
    Ministériu Edukasaun, Juventude no Desportu sei dezenvolve hela métodu ensinu-aprendizajen hosi distánsia, no espera sei bele hahú implementa semana oin.
    Tuir rekomendasaun hosi Ministériu Saúde, hakarak enfatiza katak FÉRIAS ESKOLÁR semana 23-28 fulan-marsu LA’ÓS ATU HALIMAR, MAIBÉ ATU HELA IHA UMA no HALO TUIR padraun ijiene nian ne’ebé fó-sai ona iha MEJD nia Sirkulár 3/2020 no regra ofisiál sira hosi Ministériu Saúde. Nune’e husu inan-aman no mahein sira hotu nia komprensaun no BANDU oan atu la’o halimar iha dalan.
    MEJD kontinua halo koordenasaun metin ho Ministériu Saúde no Ministériu relevante sira seluk, hodi asegura katak sistema edukasaun apoia seguransa no saúde ema hotu.
    Halo favór mantein kalma, fiar ba NA’I MAROMAK, no fó kuidadu ba isin. HUSU BA ESTUDANTE SIRA DESKANSA barak, han hahán tasak didi’ak, fase liman bebeik, no evita kaer liman, re’i malu, bensa, no kontatktu fíziku sira seluk. Keta tafui malus iha rai. No importante liu, goza no aproveita tempu hamutuk nu’udar família. Konta istória família nian, halo to’os familiár, kanta hamutuk, no apresia no hatudu domin ba malu iha família nia leet.
    BAINHIRA SENTE ME’AR MARAN KA FANI HO ISIN-MANAS, FAVÓR KONTAKTU KLÍNIKA,  OSPITÁL KA PESOÁL SAÚDE SIRA.
    MEJD SEI AVALIA LORON FERIADU HAFOIN REMATA HODI FÓ-HATENE FILAFALI BA INAN-AMAN NO MAHEIN SIRA.
    Obrigada barak no Maromak haraik bensa ba ita hotu.
    REMATA
    hare tan
  • 20 marsu 2020Medida esesional no temporária sira kona-ba situasaun epidemiolójika husi koronavírus foun
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Medida esesional no temporária sira kona-ba situasaun epidemiolójika husi koronavírus foun
    Atubele satan oinsá virus COVID-19 labele da’et habelar ba territóriu nasionál, Governu aprova ona, liuhusi Rezolusaun Governu nian n.10/2020, loron 19 fulan-marsu, medida lubun ida ho karakter temporáriu no estraordináriu, ne’ebé inklui interdisaun nian atu tama iha territóriu nasionál ba sidadaun sira husi rai li’ur ne’ebé iha semana haat ikus ne’e sai husi ka liu husi país sira, iha ne’ebé rejista ona kazu infesaun nian husi COVID-19, tuir informasaun ne’ebé Organizasaun Mundiál Saúde nian fó-sai no atualiza loroloron.
    Interdisaun ne’e la aplika ba sidadaun sira husi rai li’ur ne’ebé moris iha territóriu Repúblika Demokrátika Timor-Leste, no ne’ebé baibain rezide iha ne’e, ka sira ne’ebé nu’udar reprezentante legál ba menór sira ho nasionalidade timorense ka menór sira ne’ebé nasionál husi Estadu seluk ne’ebé rezide legalmente iha Timor-Leste, kona-ba sira ne’ebé ezerse podér paternál ka garante ba sira-nia sustentu no edukasaun. Primeiru-Ministru, iha kazu balu ne’ebé iha fundamentu forte, ne’ebé iha relasaun ho defeza ba interese nasionál ka konveniénsia servisu nian, bele autoriza sidadaun estranjeiru sira atu tama iha territóriu nasionál.
    Bandu mós pasajeiru ró kruzeiru nian sira atu tuun, exetu sira-ne’ebé sidadaun timoroan ka sidadaun sira husi rai-li’ur ne’ebé tama iha situasaun ida husi situasaun hirak ne’ebé temi ona iha kotuk ba.
    Bazeia ba Rezolusaun Governu nian ne’ebé hetan ona aprovasaun ne’e, bandu mós rekursus umanus husi Administrasaun Direta no Indireta Estadu nian atu halo viajen servisu nian ba rai-li’ur.
    Maske nune’e, iha garantia ba posibilidade atu halo evakuasaun médika urjente sira no abastesimentu ai-moruk, materiál no konsumivel ospitál nian sira, iha rejime voo sira tanba motivu sanitáriu no/ka umanitáriu.
    Kona-ba tula mekadoria liuhusi tasi ka liuhusi via aérea, no  liberasaun merkadoria sira iha Portu no Aeroportu sira, sidadaun sira husi rai li’ur, ne’ebé sai nu’udar responsabilidade transportadora nian, bele hela de’it iha “Zona  Internasionál”.
    Sidadaun nasionál no sidadaun rai li’ur hotu-hotu ne’ebé tama iha exesaun hirak ne’ebé temi ona, ne’ebé to’o iha Timor-Leste liuhusi via aérea, rai-maran ka tasik tenke hela iha kuarentena voluntária, iha períodu mínimu loron 14 nia laran, no tenke fó hatene ba autoridade saúde nian hirak ne’ebé koloka iha postu fronteira nian sira kona-ba fatin iha ne’ebé sira sei izola an.
    Medida interdisaun ba sidadaun hotu husi rai li’ur atu tama iha territóriu nasionál, ne’ebé prevee iha Rezolusaun ne’ebé hetan ona aprovasaun, sei hetan apresiasaun fulan ida dala ida, atu nune’e bele deside se presiza mantein ka bele halakon ona. REMATA
    hare tan
  • 18 marsu 2020Sorumutuk Konsellu Ministrus nian loron 18 fulan-Marsu tinan 2020
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Konsellu Ministrus nian loron 18, fulan-marsu, tinan 2020
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili, no aprova ona Proposta Lei, ne’ebé Ministra Finansas iha ezersísiu, Sara Lobo Brites, aprezenta hodi husu ba Parlamentu Nasionál atubele fó Autorizasaun ba Realizasaun Transferénsia Estraordinária ida husi Fundu Petrolíferu, ho valór dolar amerikanu millaun atus rua limanulu, durante ezekusaun orsamentál la’o iha rejime duodesimál vigora, atu nune’e bele garante kondisaun finanseira ba funsionamentu Administrasaun Públika nian.
    Ministru Reforma Lejizlativa no Assuntus Parlamentares, Fidelis Manuel Leite Magalhães, iha Ministru Estadu Prezidénsia Konsellu Ministrus nia fatin, aprezenta ona projetu Dekretu-Lei, ne’ebé hetan ona aprovasaun husi Konsellu Ministrus, relasiona ho sedénsia Pozisaun Kontratuál entre Entidade Públika sira. Dekretu-Lei ne’e sei regulamenta tranzmisaun pozisaun kontratuál husi pessoa koletiva ida ho direitu públiku ba pessoa koletiva ho direitu públiku seluk, iha ámbitu kontratu ho prestasaun resíproka. Diploma ida-ne’e aplika ba kontratu públiku hotu-hotu ne’ebé entidade públika Timor-Leste nian sira selebra, liga ba forneseimentu sasán, ezekusaun obras ka prestasaun servisu ba fin públiku sira.
    Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus iha ezersísiu, Fidelis Manuel Leite Magalhães, halo aprezentasaun ida kona-ba situasaun ekonomia nian no rezerva ai-han iha país ne’e. Dadus ne’ebé aprezenta kona-ba sasán importante sira, hanesan foos, trigu no kombustivel, hatudu katak iha rezerva sufisiente iha teritóriu nasionál ba fulan barak, no laiha risku ba interrupsaun stok. Governu kria mós medida hodi kombate hahalok espekulasaun folin no hahalok rai-metin produtu sira. Governu mós hahú sosa foos  tonelada  3800 tan hodi aumenta rezerva nasionál.
    Konsellu Ministrus asiste ona aprezentasaun ida husi Grupu Tékniku Serbisu atu responde ba impaktu husi inundasaun hirak ne’ebé akontese iha loron 13 fulan-marsu tinan 2020 nian, bazeia ba saida maka Ministru Obras Públikas, Salvador Soares dos Reis Pires, hamutuk ho Ministériu Planeamentu no Investimentu Estratéjiku no hamutuk ho Konsellu Administrasaun Fundu Infraestruturas nian aprezenta ona kona-ba medida estraordinária hirak ne’ebé presiza ba reabilitasaun zona sira ne’ebé afetadu. Bee ne’ebé sa’e iha fatin barak iha sidade Dili, estraga maka’as sasán barak, halo família atus balu lakon sira-nia hela fatin. Aprezenta ona mós dadus kona-ba saida de’it mak sofre estragus no nesesidade atu halo intervensaun ho objetivu atu estabelese fila funsionamentu estrada nian, kontinua fornese enerjia elétrika ho seguransa no garante reparasaun ba sistema abastesimentu bee nian sira ne’ebé naksobu ona, no, liuliu halo serbisu urjente sira atu hamoos drenajen, normaliza no hasai rai-henek husi mota sira no harii muru sira ne’ebé bele evita katak akontesimentu sira, hanesan akontesimentu iha loron sesta liubá, bele mosu fila-fali, durante tempu udan ida-ne’e. Grupu Serbisu nian ne’e kompostu husi Diresaun Jerál Obras Públikas nian, ne’ebé lidera grupu ne’e liuhusi ninia Diretor-Jerál, no integra mós Ajénsia Dezenvolvimentu Nasionál, Diresaun Jerál Água no Saneamentu, Institutu Jestaun Ekipamentu, I.P. no Komisaun Nasionál Aprovizionamentu.
    Ministru Negósius Estranjeirus no Kooperasaun, Dionísio Babo Soares, aprezenta ona ba Konsellu Ministrus pontu situasaun kona-ba preparasaun nasionál ba pandemia Koronavirus (COVID-19) nian. Aprezenta ona medida oioin ne’ebé hala’o hela atu prevene no kontrola Koronavirus, liuliu formasaun ba profisionál saúde sira iha país laran tomak, atividade sensibilizasaun nian ba populasaun, sosa ventiladór sira, preparasaun fatin izolamentu no sentru ospitalár sira, triajen saúde nian iha postu fronteira sira, entre medida sira seluk. Halo ona mós debate kona-ba medida estraordinária oioin ne’ebé atu aplika ho objetivu atu satan surtu ne’e, no ne’ebé depende ba deklarasaun kona-ba Estadu Emerjénsia. To’o agora, iha Timor-Leste, seidauk iha kazu COVID-19 ne’ebé konfirmadu. Organizasaun Mundiál Saúde nian kontabiliza katak to’o ohin loron kazu Koronavírus nian ne’ebé konfirmadu maka 184 976, iha nasaun 159, no halo ona ema 7 529 maka mate. Sinál no sintoma klíniku sira COVID-19 liga liu ba sinál no sintoma respiratóriu, hanesan, isin-manas, me’ar no susar atu dada iis. Ba pasiente sira ne’ebé iha situasaun grave liu, infesaun bele kauza pneumonia no to’o komplikasaun fatál sira. REMATA
    hare tan
  • Image
    17 marsu 2020Governu Husu Ba Komunidade Atu Mantein Kalma Relasiona Ho Pandemia KOVID-19
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Díli, 17 Marsu 2020
    Komunikadu Imprensa
    Governu Husu Ba Komunidade Atu Mantein Kalma Relasiona Ho Pandemia KOVID-19
    Governu hakarak informa ba Komunidade sira atu labele pániku relasiona ho planu Governu nian ne’ebé solisita ba S.E. Prezidente Repúblika atu dekreta Estadu Emerjensia relasiona ho pandemia Koronavírus ka KOVID 19.
    Objetivu hosi Estadu Emerjensia nian ne’e mak, limita de’it movimentasaun ema nian, hodi evita sirkulasaun surtu KOVID-19, enkuantu importasaun sasán nesesidade báziku sira no medikamentu nian kontinua la’o hanesan baibain.
    Governu liuhosi Ministru Kordenadór ba Asuntu Ekonómiku, Sr. Fidélis Leite Magalhães iha segunda semana ne’e konvoka ona enkontru Jeral ida ho dirijente AIFAESA, Sentru Lojístiku Nasionál (CLN sigla portuges) no Ajénsia Importadór sira, oinsá halo preparasaun di’ak atu asegura katak nesesidade báziku kontinua sírkula normal iha merkadu sira, no vida ekonomia kontinua la’o normal.
    Iha enkontru ne’e, CLN relata katak stock nasionál sei seguru hela, karik iha kazu nesesáriu tebes atu blokeiu, garante ekonomia rai-laran sei la’o aguenta to’o fulan 4 oin mai.
    Parte AIFAESA ho ajénsia importador sira sei halo kontrolu ne’ebé rigor ba armazén no loja sira atu nune’e evita importador ka loja na’in sira hasa’e folin.
    Komunidade/komprador sira ne’ebé mak ba sosa sasán iha loja sira, karik haree folin la razoável, bele hato’o keixa ba parte kompetente hanesan Polísia ou AIFAESA atu sira bele tun intervein hodi fó sansaun ba loja nain refere, tanba Governu sei la tolera importadór ka loja na’in sira ne’ebé aproveita oportunidade buka lukru ba an rasik iha situasaun emerjensia nia laran.
    Tuir mai personalidade ne’ebé ita-boot sira presiza kontakta wainhira haree sasán folin sa’e derpente iha loja:
    Koodenadór AIFAESA, Abílio Sereno: 77960898;
    Diretor Operasionál AIFAESA, Gabriel da Costa: 77087428;
    Responsavel Divisão Informação Pública da AIFAESA, Francisca Fátima: 77857120.
    REMATA
    hare tan
  • 16 marsu 2020Toleránsia Pontu loron 16 no 17 Fulan-Marsu Tinan 2020
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Toleránsia Pontu loron 16 no 17 Fulan-Marsu Tinan 2020
    sei publika
    hare tan
  • 16 marsu 2020Sorumutuk Estraordináriu Konsellu Ministrus nian loron 16 fulan-Marsu tinan 2020
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Konsellu Ministrus nian loron 16, fulan-marsu, tinan 2020
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili, no deside ona atu husu ba Sua Exelénsia  Prezidente Repúblika atu deklara Estadu Emerjénsia, tanba preokupasaun maka’as loos kona-ba situasaun epidemiolójika no aumentu husi kazu sira hada’et COVID-19 nian ne’ebé rejista ona iha eskala  globál, ne’ebé mak ezije aplikasaun husi medida estraordinária sira no ho karakter urjente hodi trava pandemia ne’e. Tanba-ne’e, Konsellu Ministrus aprova ona mós Rezolusaun Governu nian ida ho medida lubun ida ho objetivu atu intensifika prevensaun no sensibilizasaun populasaun nian. Diskute mós medida sira seluk ne’ebé sei hetan aprovasaun hafoin deklarasaun Estadu Emerjénsia.
    Membru sira Konsellu Ministrus nian analiza ona mós estragu hirak ne’ebé provoka husi udan boot iha loron-sesta semana kotuk. Udan boot ne’ebé halo bee sa’e, estraga maka’as sasán barak iha sidade Dili laran tomak, ema barak tebes mak afetadu, barak maka lakon sira-nia uma, kanek no iha ida maka mate. Analiza ona mós medida hirak ne’ebé presiza atu hadi’a estragu sira ne’ebé provoka husi bee-sa’e no medida apoiu nian ba populasaun hirak ne’ebé afetadu. Konsellu Ministrus analiza ona mós medida lubun ida ba tempu badak no tempu naruk nian atu, iha futuru, bele hamenus efeitu husi udan boot.
    Ikusliu, Konsellu Ministrus deside ona atu fó toleránsia pontu iha loron 17 no 18 fulan-marsu, hodi nune’e ema hotu bele partisipa iha asaun limpeza no rekuperasaun ba estragu sira ne’ebé akontese iha loron-sesta liubá. Toleránsia pontu ne’e abranje de’it munisípiu Dili no la aplika ba servisu esensiál sira hanesan seguransa, saúde, protesaun sivíl no seluk-seluk tan. Ministériu sira sei indika servisu sira ne’ebé maka konsidera nu’udar importante. Funsionáriu sira tenke mantein nafatin kontaktu atu nune’e bele mai servisu bainhira presiza. HOTU
    hare tan
  • 11 marsu 2020Sorumutuk Konsellu Ministrus nian loron 11 fulan-Marsu tinan 2020
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Konsellu Ministrus nian loron 11, fulan-marsu, tinan 2020
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili, no aprova ona Proposta Lei ne’ebé Ministra Finansas iha ezersísiu, Sara Lobo Brites, aprezenta, kona-ba aprovasaun ba alterasaun da-3 ba Lei n.13/2009, loron 21 fulan-outubru, kona-ba Orsamentu no Jestaun Finanseira. Nune’e, halo ona alterasaun ba artigu da-31, kona-ba rejime duodesimál, ne’ebé tuirmai prevee exesaun no regra fleksibilizasaun nian lubuk ida, hodi bele kumpre obrigasaun tomak Estadu nian.
    Konsellu Ministrus aprova ona projetu Rezolusaun Governu nian, ne’ebé aprezenta husi Ministru Negósius Estranjeirus no Kooperasaun, Dionísio da Costa Babo Soares, atu hanaruk aplikasaun no ezekusaun ba medida temporária kona-ba interdisaun no restrisaun entrada nian ba sidadaun estranjeiru sira iha territóriu nasionál, ne’ebé iha semana haat ikus ne’e sai ka halo viajen liu husi Repúblika Populár Xina, Repúblika Koreia, Repúblika Italiana no Repúblika Izlámika Iraun. Haree ba risku ne’ebé iha relasaun ho koronavirus foun ne’ebé da’et habelar lalais tebes, medida interdisaun nian hirak ne’ebé define ona iha Rezolusaun ida-ne’e, sei hetan apresiasaun filafali loron sanulu-resin lima dala ida, atu nune’e bele deside se presiza mantein ka bele halakon ona. Tuir Rezolusaun Governu nian ida-ne’e, Ministra Saúde iha ezersísiu, simu mós mandatu atu fó filafali instrusaun ba servisu kompetente sira Ministériu Saúde nian atu, liuhusi koordenasaun ho liña ministeriál sira seluk, halo atuasaun tuir protokolu ne’ebé estabelese ona husi Organizasaun Mundiál Saúde nian.
    Ministru Obras Públikas, Salvador Soares dos Reis Pires, aprezenta projetu Dekretu-Lei, ne’ebé hetan ona aprovasaun husi Konsellu Ministrus, ne’ebé kria Autoridade Nasionál ba Eletrisidade no aprova ninia estatutu rasik. Nune’e, harii ona Institutu Públiku ida-ne’ebé ninia funsaun prinsipál mak atu hasa’e kualidade servisu públiku sira kona-ba fornesimentu enerjia elétrika, liuhusi nia fiskalizasaun no monitorizasaun, hodi disponibiliza informasaun kontínua kona-ba kualidade husi servisu públiku ne’ebé presta ona, ba públiku. Regulasaun setór ne’e nian sei oferese melloria kualitativa iha ninia operasaun, sei estabelese regra instalasaun no norma téknika nian sira, ne’ebé bele garante seguransa ba ema sira no sasán.
    Ministru Obras Públikas aprezenta mós projetu Dekretu-Lei, ne’ebé hetan ona aprovasaun husi Konsellu Ministrus, ne’ebé harii Empreza Públika Eletrisidade Timor-Leste, E.P. (EDTL, EP) no ne’ebé aprova ninia Estatutu rasik. EDTL, EP ninia funsaun prinsipál maka sei hasa’e kualidade husi serbisu sira ne’ebé hala’o kona-ba funsionamentu enerjia elétrika. Liuhusi empreza públika ne’ebé espesializada ida iha setór eletrisidade nian, sei bele planeia no jere setór ne’e ho di’ak no lais liután, hodi hadi’a ka substitui infraestrutura sira ne’ebé oras ne’e iha, aumenta rede fornesimentu nian no aplika prátika hirak ne’ebé di’ak-liu iha operasaun komersiál, ho objetivu atu hetan reseita liután, liuhusi aplikasaun ba prinsípiu utilizadór-pagadór. EDTL, EP sei hadi’a mós komunikasaun ho konsumidór sira, hodi halo sensibilizasaun atubele utiliza servisu sira-ne’e ho di’ak no kuidadu, estabelese fiskalizasaun efetiva ida ba konesaun ilegál sira no liga konsumidór hotu-hotu ho sistema kontajen automátiku sira ka pré-pagu sira.
    Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus iha ezersísiu, Fidelis Manuel Leite Magalhães, halo aprezentasaun ida ba Konsellu Ministrus kona-ba Prosesu Adezaun Timor-Leste nian ba Organizasaun Mundiál Komérsiu (OMK) – Pergunta no Resposta hirak ne’ebé relasiona ho “Memorandu kona-ba Rejime Komérsiu Esternu Timor-Leste nian” (MFTR). Aprezentasaun ba Konsellu Ministrus ida-ne’e, ninia objetivu mak atu fahe ba malu kestaun prinsipál sira ne’ebé país membru OMK nian balun foti, nune’e mós fahe informasaun kona-ba faze dahuluk negosiasaun sira nian. Resposta hotu-hotu bazeia ba polítika no testu legál sira ne’ebé vigora iha Timor-Leste. Konsellu Ministrus fó autorizasaun ba Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus, nu’udar Xefe Negosiadór iha prosesu Adezaun ba OMK, atu submete dokumentu sira Pergunta no Resposta sira kona-ba MFTR, formalmente ba Sekretariadu OMK, no enkoraja mós Xefe Negosiadór prosesu adezaun ba OMK atu hala’o ba oin nafatin ho asaun preparatória hirak ne’ebé presiza ba faze dahuluk negosiasaun sira adezaun nian, iha Grupu Serbisu nia laran.
    Ikusliu, membru sira Konsellu Ministrus nian asiste aprezentasaun husi Ministra Saúde iha ezersísiu, Élia António de Araújo dos Reis Amaral, atu analiza pontu situasaun kona-ba medida prevensaun no kontrolu nian sira hasoru Koronavirus foun (COVID-19). Diresaun Jerál Prestasaun Saúde (DJPS), husi Ministériu Saúde, akompaña hela situasaun epidemiolójika ne’e nian tuir orientasaun téknika sira husi Organizasaun Mundiál Saúde (OMS) nian no hala’o nafatin serbisu, liuhusi kolaborasaun di’ak, ho Laboratóriu Nasionál Saúde nian, ho Ospitál Nasionál Guido Valadares, ho autoridade responsavel ba kontrolu no jestaun Portu Entrada nian sira, no mós ho estrutura sira seluk ne’ebé fó apoiu ba jestaun kona-ba medida prevensaun no kontrolu surtu ne’e nian iha Timor-Leste.
    Ministra Saúde iha ezersísiu aprezenta ona atividade sira-ne’ebé hala’o ona dezde fulan-janeiru no planu kontinjénsia nian ne’ebé define nivel resposta no asaun nian atu hamenus risku tranzmisaun COVID-19 iha Timor-Leste. Membru Ezekutivu nian ne’e aprezenta mós pontu situasaun kona-ba preparasaun fatin sira ba izolamentu, kuarentena no tratamentu, protokolu oinsá atu haruka amostra husi pasiente sira-ne’ebé deskonfia hetan COVID-19 ba Austrália, protokolu intervensaun médika ne’ebé sei hala’o bainhira mosu kazu pozitivu balun. Remata
    hare tan
49 50 51 52 53 54 55