Komunikadus
- 21 abril 2021Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 21 fulan-abril tinan 2021Aprova ona:hare tan
1 - Pedidu ba renovasaun estadu emerjénsia nian. - 14 abril 2021Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 14 fulan-abril tinan 2021Approved:hare tan
1 - Timor-Leste's candidacy as a member of the Human Rights Council of the United Nations (UN) for the period 2024-2026;
2 - Seventh amendment to Decree Law No. 10/2005, of November 21st, which approves the Procurement Legal Regime;
3 - Continuation of the imposition of a health fence in the municipalities of Dili, Baucau and Viqueque until May 2nd;
4 - Imposition of a health fence in the municipalities of Ermera, Covalima and Ainaro, until May 2nd;
5 - First amendment to Government Decree No 12/2021 of April 1st, on the implementing measures of the declaration of the state of emergency.
Analysed:
1 - Epidemiological situation of the country, gave by the Situation Room of the Integrated Crisis Management Center
2 - progress of the vaccination campaign against COVID-19
3 - Results of the tests to determine which variants of SARS-CoV-2 exist in the country
4 - State of play of the impacts of the floods of April 4th, caused by the tropical cyclone Seroja
5 - Political-legislative options underlying the project on the regulation of the organization of ships and vessel inspection services.
6 - Proposal to segmentation the Petroleum Fund. - 12 abril 2021Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak enkoraja ekipa médiku sira kontinua serbisu, lalika ta’uk ba presaunPrimeiru-Ministruhare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Loron 12 fulan-abríl tinan 2021
Komunikadu Imprensa
Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak enkoraja ekipa médiku sira kontinua serbisu, lalika ta’uk ba presaun
Sua Eselénsia Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak, akompaña hela situasaun iha Sala Izolamentu ba kazu pozitivu COVID-19 iha Vera Cruz, relasiona ho pasiente pozitivu COVID-19 ne’ebé hakotu iis hodi kalan, ne’ebé ohin dadeer, eis Prezidente Repúblika, hanesan mós eis Primeiru-Ministru, Xanana Gusmão ba hala’o impedementu, hodi Governu labele lori ba haloot tuir protokolu saúde nian iha semitériu própriu COVID-19 nian iha Metinaru.
Ho situasaun ida ne’e, daudaun ne’e hahú hamosu ema nia sentimentu negativu ba profisionál saúde sira, ema komesa la fiar COVID-19, tuda ambulánsia sira no pior liu la fiar médiku sira. Ba situasaun ida ne’e, Xefe Governu enkoraja médiku sira no ekipa liña frente hotu atu kontinua firme serbisu, lalika ta’uk ba presaun, hodi luta kontra COVID-19, tanba Governu no Estadu iha hela ita-boot sira-nia sorin.
“Ha’u lamenta ho situasaun ohin iha Vera Cruz, devia ser ida ne’e la akontese. Ha’u rona, ema balun komesa tuda ambulánsia no ita nia ekipa liña frente sira, atitude ne’e sei la ajuda atu kombate moras ne’e iha ita- nia rain.
Hanesan Primeiru-Ministru, hakarak manifesta ha’u-nia solidariedade no apoiu tomak ba profisionál saúde no ekipa sira hotu iha liña frente iha Sala Situasaun, korajen no kontinua serbisu, ita-boot sira sei la mesak, Governu no Estadu tomak iha ita-boot sira nia kotuk”, Taur Matan Ruak Primeiru-Ministru. REMATA - 08 abril 2021Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 8 fulan-abril tinan 2021Prezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 8 fulan-abril tinan 2021
Konsellu Ministru hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili no, haree ba impaktu ne’ebé provoka husi inundasaun iha loron 4 fulan-abríl liubá no atu permite populasaun bele enfrenta estragu sira ne’ebé provoka husi bee-sa’e, ne’ebé estraga ka destroi uma barak, Konsellu Ministru aprova projetu Rezolusaun Governu nian ne’ebé suspende impozisaun konfinamentu domisiliáriu jerál ba populasaun iha Munisípiu Dili, to’o Governu foti desizaun foun.
Hetan ona mós aprovasaun maka projetu Rezolusaun Governu nian ne’ebé mantein impozisaun serka sanitária iha Munisípiu Baukau no Vikeke ba loron hitu tan. Nune’e, sei kontinua bandu sirkulasaun ema nian entre munisípiu sira ne’e no divizaun administrativa sira-seluk, exetu iha kazu sira ne’ebé ho fundamentu forte tanba razaun sira hanesan seguransa públika, saúde públika, asisténsia umanitária, manutensaun sistema sira abastesimentu públiku ka ba realizasaun interese públiku nian. Governu deside la halo renovasaun ba impozisaun konfinamentu domisiliáriu jerál ba populasaun iha Baukau no Vikeke.
Sekretáriu Estadu Protesaun Sivíl, Joaquim José Gusmão dos Reis Martins, halo aprezentasaun ida ba Konsellu Ministru kona-ba pontu situasaun husi impaktu inundasaun loron 4 fulan-abríl tinan 2021 nian, ne’ebé provoka husi siklone tropikál Seroja. Tuir dadus hirak ne’ebé aprezenta ona iha sorumutuk ne’e, inundasaun hirak ne’e halo ema besik rihun sanulu maka lakon uma iha halo ema 42 maka mate - 22 husi Dili, sanulu iha Ainaru, lima iha Manatutu, na’in tolu iha Vikeke no na’in rua iha Aileu.
Konsellu Ministrus aprova ona projetu Rezolusaun Governu nian ba deklarasaun estadu kalamidade, ba períodu loron 30, hodi hasoru akontesimentu bee-sa’e no inundasaun iha Munusípiu Dili, iha dadeer rai-hun mutin loron 4 fulan-abríl tinan 2021, ne’ebé provoka husi siklone tropikál Seroja.
Kria ona grupu serbisu tékniku nian ida ne’ebé sei sai hanesan responsavel ba identifikasaun infraestrutura no ekipamentu públiku koletivu ne’ebé mak hetan estraga husi inundasaun no ba preparasaun proposta sira kona-ba harii fila-fali ka hadi’a infraestrutura sira-ne’e.
Bandu atu, harii ka harii fila-fali, iha área ne’ebé bele hetan inundasaun no área foho lolon sira ho perigozidade média to’o aas, uma ka asaun ka forma utlizasaun rai nian ne’ebé bele aumenta risku ba repetisaun akontesimentu hanesan ne’e ka agravamentu ba ninia impaktu sira.
Konsellu Ministrus delibera hodi aprova mobilizasaun apoiu internasionál atu hatán ba impaktu sira husi inundasaun iha loron 4 fulan-abríl tinan 2021 liubá.
Hetan ona aprovasaun, ho alterasaun, projetu Proposta Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Administrasaun Estatál, Miguel Pereira de Carvalho, ba alterasaun da-neen ba Lei n. 7/2006, loron 28 fulan-dezembru, kona-ba Lei eleitorál ba Prezidente Repúblika. Proposta Lei ida ne’e, ninia objetivu maka, liuliu, atu reforsa direitu sidadaun sira-nian durante eleisaun, hodi garante kondisaun hirak ne’ebé presiza ba realizasaun votu nian.
Hetan ona aprovasaun, ho alterasaun, projetu Rezolusaun Governu nian kona-ba efetivu anuál ne’ebé atu inkorpora iha FALINTIL – Forsa Defeza Timor-Leste iha tinan 2021, ne’ebé aprezenta husi Ministru Defeza, Filomeno da Paixão de Jesus. Nune’e aprova ona realizasaun rekrutamentu militár nian ida ba inkorporasaun efetivu mane/feto atus neen foun, iha ne’ebé 240 sei ba komponente Forsa Navál Lijeira, 240 ba komponente Forsa Terestre nian no 120 ba unidade sira-seluk.
Ikusliu, Konsellu Ministru aprova ona projetu Rezolusaun Governu nian, ne’ebé nomeia António dos Santos de Matos, nu’udár Diretór Ezekutivu ba Institutu Peskiza, Dezenvolvimentu, Formasaun no Promosaun Bambu, IP nian, ba períodu tinan 3. Projetu Rezolusaun Governu nian ne’e aprezenta husi Ministru Agrikultura no Peskas, Pedro dos Reis. REMATA - 04 abril 2021Governu reúne esforsu tomak hodi apoia populasaun ne'ebé afetada ba inundasaunPrezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Loron 4 fulan-abríl tinan 2021
Komunikadu Imprensa
Governu reúne esforsu tomak hodi apoia populasaun ne'ebé afetada ba inundasaun
Governu manifesta solidariedade ho populasaun ne’ebé afeta husi inundasaun ne’ebé mosu iha semana-nia-rohan ida-ne’e, ne’ebé provoka prejuízu materiál boot iha sidade Dili laran tomak no ina área oin-oin país nian, ho ema rihun ba rihun maka afeta, ema atus ba atus maka lakon sira-nia hela-fatin, ema barak kanek no pelumenus mate sanulu-resin-ida.
Ezekutivu ne’e, liuhusi protesaun sivíl, obras públikas, solidariedade sosiál no entidade relevante sira hotu iha área ida-ne’e, hahú serbisu ona iha terrenu hodi asegura apoiu umanitáriu ba populasaun ne’ebé afeta no ba reabilitasaun husi infraestrutura sira.
Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, manifesta, hodi nia naran no Governu nia naran, ninia, “solidariedade ho populasaun ne’ebé afeta no sentidas kondolénsias ba família vítima sira husi inundasaun boot ida-ne’e”.
Xefe Governu ne’e “hato’o forsa, iha momentu difisil ida-ne’e, hodi ultrapasa sofrimentu ida-ne’e” no garante katak “Governu sei halo esforsu tomak hodi tulun família sira ne’ebé afeta husi dezastre naturál ida-ne’e”. REMATA - 01 abril 2021Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 1 fulan-abril tinan 2021Prezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 1 fulan-abril tinan 2021
Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk liuhusi vidéo konferénsia no, aprova ona, ho alterasaun, projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Edukasaun, Juventude no Desportu, Armindo Maia, ba alterasaun dahuluk ba Dekretu-Lei nu. 13/2019, loron 14 fulan-juñu, ne’ebé aprova Orgánika Ministériu Edukasaun, Juventude no Desportu. Projetu ne’e Dekretu-Lei ne’e hakarak introdús modifikasaun ba estrutura organizasionál iha ministériu ne’e, hodi hamenus burokrasia servisu nian no halais resposta sira ba nesesidade sira setór edukasaun nian, einjerál, no mós hadi’a kualidade ensinu no aprendizajen nian.
Aprova mós, ho alterasaun, projetu Dekretu-Lei ba alterasaun dahuluk ba Dekretu-Lei nu. 22/2019, loron 31 fulan-jullu, kona-ba Orgánika Sekretaria Estadu Kooperativas, ne’ebé aprezenta husi Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus, Joaquim Amaral no husi Sekretaria Estadu no Kooperativa, Elizário Ferreira. Alterasaun ne’e ho objetivu atu reforsu estrutura órgaun sira servisu Sekretaria Estadu nian, hodi hetan meiu sira ne’ebé permite atu aumenta ninia efikásia, efisiénsia no kualidade servisu nian ne’ebé tuir lei iha devér atu presta, hodi atinje kreximentu ekonómiku no hodi konsolida modelu kooperativa iha área finanseira no la’ós-finanseiru.
Konsellu Ministrus aprova ona, ho alterasaun, projetu Dekretu Governu nian, ne’ebé aprezenta ona husi Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, kona-ba medida ezekusaun Deklarasaun Estadu Emerjénsia, ne’ebé efetua husi Dekretu Prezidente Repúblika nu. 17/2021, loron 31 fulan-marsu, hodi hatán ba pandemia COVID-19. Estadu emerjénsia, daudaun ne’e renova ona, abranje territóriu nasionál tomak no vigora entre oras 00.00 husi loron 3 fulan-abríl to’o oras 23.59 loron 2 fulan-maiu tinan 2021.
Medida sira ne’ebé impoin iha diploma ne’e maka hanesan ho Dekretu Governu anteriór ne’ebé define ona regra ezekusaun sira Deklarasaun Estadu Emerjénsia nian.
Destaka de’it katak ba oin ema hotu ne’ebé suspeita katak iha infesaun SARS-CoV-2 ka hetan kontaktu ho individu infetadu ho SARS-CoV-2 iha obrigasaun atu sujeita ba realizasaun teste hodi deteta infesaun husi Coronavirus foun.
Nune’e, mantein jeneralidade medida anteriormante sira ne’ebé aprova ona no ne’ebé maka hala’o hela, liuliu proibisaun pasajen fronteira terrestre ba objetivu tradisionál ka kustumeiru no ba asesu merkadu reguladu sira.
Individu hotu-hotu ne’ebé hakarak tama ka sai husi territóriu kontinua sujitu ba kontrolu sanitáriu, hodi impede sirkulasaun internasionál ba ema hotu ne’ebé hatudu sintomas infesaun husi SARS-CoV-2 ka COVID-19.
Mantein impozisaun izolamentu profilátiku (kuarantena) obrigatóriu ba sidadaun hotu-hotu ne’ebé tama iha territóriu nasionál husi estranjeiru, ne’ebé hatudu sintomas COVID-19, ne’ebé suspeitu infetadu ona ho SARS-CoV-2, maibé ninia rezultadu teste COVID-19 la konkluzivu, ne’ebé refere ba profisionál saúde nian sira ne’ebé servisu iha sentru izolamentu, iha ne’ebé sira tau-matan ba infetadu SARS-Cov-2 nian ka ne’ebé iha kontaktu besik, hela hamutuk ka partilla ambiente ne’ebé hanesan ho ema ne’ebé sofre moras COVID-19 nian. Despeza sira kona-ba izolamentu profilátiku sei suporta husi individu ida-idak bainhira kumpri ona iha estabelesimentu saúde, rezidénsia ka iha sentru izolamentu privadu sira.
Individu hotu-hotu ne’ebé diagnosa ona COVID-19 tenke sujeitu ba izolamentu terapéutiku, ne’ebé sei bele kumpri iha nia hela fatin, tuir despaxu Ministra Saúde nian.
Durante vijénsia diploma ida-ne’e nian, ema hotu ne’ebé hela iha Timor- Leste, kontinua iha obrigasaun atu mantein distánsia, pelumenus, metru ida husi ema seluk ne’ebé ho nia la hela hamutuk iha uma ida. Iha obrigasaun mós atu utiliza máskara oin nian ne’ebé taka inus no ibun bainhira hakarak tama ka hela iha fatin públiku ka privadu hirak ne’ebé ema hotu uza; no fase liman bainhira hakarak tama ba estabelesimentu komersiál sira, industriál ka prestasaun servisu nian ka ba edifísiu sira iha ne’ebé servisu administrasaun públika nian funsiona. Iha obrigasaun mós atu evita formasaun halibur-malu, iha dalan públiku.
Konsellu Ministru aprova mós projetu Rezolusaun Governu sira ba manutensaun impozisaun serka sanitária no konfinamentu domisiliáru jerál populasaun nian iha munisípiu Dili to’o oras 23:59 loron 16 fulan-abríl tinan 2021 no iha Munisípiu Baukau no Vikeke to’o oras 23:59 loron 9 fulan-abríl tinan 2021.
Mantein regra hotu-hotu ne’ebé define ona iha anteriór Rezolusaun Governu ne’ebé impoin ona serka sanitária sira no konfinamentu domisiliáriu iha munisípiu sira ne’e.
Nune’e kontinua bandu sirkulasaun ema entre munisípiu sira ne’e no iha munisípiu seluk, exeptu iha kazu sira ne’ebé ho fundamentu forte tanba razaun seguransa públika, saúde públika, asisténsia umanitária, manutensaun husi sistema abastesimentu públiku ka realizasaun interese públiku nian.
Mantein nafatin mós impozisaun no konfinamentu domisiliáriu jerál ba ema hotu ne’ebé hela no daudaun ne’e iha munisípiu Dili, Baukau no Vikeke, exetu ba razaun sira ne’ebé mak antes ne’e defini ona, liuliu razaun sira ba saúde, ba servisu, no ba asesu ba sasan no servisu sira primeira nesesidade nian.
Konsellu Ministrus aprova ona projetu Rezolusaun Governu nian, ne’ebé aprezenta husi Ministra Negósius Estranjeirus no Kooperasaun, Adaljiza Albertina Xavier Reis Magno, kona-ba naran sira ne’ebé sei propoin ba Prezidente Repúblika atu xefia Misaun Diplomátika sira Repúblika Demokrátika Timor-Leste nian.
Ikusliu, aprova mós projetu Rezolusaun Governu, ne’ebé aprezenta husi Ministru Transporte no Komunikasaun, José Agustinho da Silva, ba atribuisaun naran “Berlin-Ramelau” ba Roo pasajeiru nasionál daruak (Nakroma II). REMATA - 31 marsu 2021Toleránsia pontu iha loron 1 fulan-abril, tinan 2021, hahú kedas iha 12:30.Prezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Toleránsia pontu iha loron 1 fulan-abril, tinan 2021, hahú kedas iha 12:30
Ho konsiderasaun katak iha loron 2 no 4 fulan-abríl tinan 2021 mai ne’e hanesan loron Sesta-Feira Santa no Loron Páskoa;
Ho konsiderasaun katak loron sira ne’e hatuur momoos husi Lei n.10/2005, loron 10 fulan-agostu, ne’ebé altera husi Lei n.3/2016, loron 25 fulan-maiu nu’udar feriadu nasionál;
Ho konsiderasaun ba prátika ne’ebé ema la’o tuir iha tinan barak nia laran ona;
Ho konsiderasaun ba tradisaun ne’ebé eziste iha sentidu atu fó toleránsia pontu, iha époka ida-ne’e;
Nune’e, tuir dispostu husi alínea d) n.6 husi artigu da-7 husi Lei n.10/2005, loron 10 fulan-agostu, ne’ebé altera husi Lei n.3/2016, loron 25 fulan-maiu, ha’u determina hanesan tuir mai ne’e:
Fó toleránsia pontu iha loron 1 fulan-abríl tinan 2021, hahú husi tuku 12:30;
Despaxu ida-ne’e abranje ba funsionáriu sira, ajente no traballadór sira husi administrasaun públika direta Estadu nian, tantu servisu sentrál ka servisu deskonsentradu sira, no husi organizmu sira administrasaun indireta nian;
La inklui iha númeru anteriór ne’e rekursus umanus husi servisu públiku ne’ebé, tanba natureza husi atividade públika ne’ebé sira hala’o, tenke funsiona nafatin iha períodu ne’e;
Sein prejuízu ba kontinuidade no kualidade husi servisu públiku ne’ebé atu presta, direjente másimu husi servisu ne’ebé temi iha númeru anteriór ne’e tenke fó toleránsia ne’ebé hanesan hodi la tama serbisu ba rekursus umanus sira-ne’e, iha loron ne’ebé sei fiksa tuir oportunidade hafoin estadu emerjénsia remata. REMATA
- 29 marsu 2021Sorumutuk Estraordináriu Konsellu Ministrus nian iha loron 29 fulan-marsu tinan 2021Prezidénsia Konsellu Ministrushare tan
VIII Governu Konstitusionál
...........................................................................................................................
Komunikadu Imprensa
Konsellu Ministru hala’o sorumutuk liuhusi vídeo konferénsia no hafoin halo análize ba aprezentasaun husi koordenadór sira Sentru Integradu Jestaun Krize (CIGC), kona-ba pontu situasaun epidemiolójika nasionál, aprova ona projetu Dekretu Governu nian ba alterasaun dahuluk ba Dekretu Governu nu. 6/2021, loron 2 fulan-marsu, kona-ba medida sira ezekusaun Deklarasaun Estadu Emerjénsia nian ne’ebé efetua husi Dekretu Prezidente Repúblika nu. 15/2021, loron 1 fulan-marsu, tama iha vigór to’o tuku 23:59 iha loron 2 fulan-abril tinan 2021.
Ho alterasaun ida ne’e, izolamentu terapéutiku bele hala’o iha uma, tuir despaxu fundamentadu husi Ministra Saúde.
Prevee mós katak bele iha posibilidade atu hala’o izolamentu profilátiku obrigatóriu (kuarantena) iha uma no despeza hirak ne’ebé relasiona ho izolamentu profilátiku ne’e suporta husi individuu ida-idak bainhira kumpre iha estabelesimentu saúde, rezidénsia ka iha sentru izolamentu privadu sira.
Projetu Dekretu Governu ne’e define mós katak sidadaun hotu-hotu ne’ebé hela iha Timor-Leste tenke evita formasaun halibur-malu nian, iha dalan públiku. Ba efeitu husi Dekretu Governu nian ne’e, konsidera nu’udar ema halibur malu maka ema liu husi na’in rua halibur malu menus husi metru rua entre sira.
Responsável sira husi rejionál, munisipál no lideransa komunitária sira, ba oin, sei iha mós devér espesiál ba kooperasaun nian atu halo fiskalizasaun, monitorizasaun no supervizaun kona-ba kumprimentu izolamentu profilátiku ka terapêutiku nian sira no mós atu garante ema sira atu labele halibur malu iha estrada públiku sira.
Konsellu Ministru aprova mós projetu sira Rezolusaun Governu nian ba renovasaun impozisaun serka sanitária no konfinamentu domisiliáriu jerál ba populasaun iha munisípiu Baukau no Vikeke to’o tuku 23:59 loron 2 fulan-abril tinan 2021.
Nafatin mantein regra sira hotu ne’ebé antes ne’e defini ona iha Rezolusaun Governu nu. 17/2021, 18/2021, 19/2021 no 20/2021, loron 15 fulan-marsu, ne’ebé impoin serka sanitária sira no konfinamentu domisiliáriu iha munisípiu Baukau no Vikeke.
Nune’e, kontinua bandu sirkulasaun ema nian entre munisípiu rua ne’e ho sirkunskrisaun administrativa sira-seluk, exetu iha kazu sira ne’ebé ho fundamentu forte tanba razaun sira seguransa públika, saúde públika, asisténsia umanitária, manutensaun husi sistema sira ba abastesimentu públiku ka ba realizasaun interese públiku nian.
Mantein nafatin mós impozisaun no konfinamentu domisiliáriu jerál ba ema hotu ne’ebé hela no daudaun ne’e iha munisípiu Baukau no Vikeke, exetu ba razaun sira ne’ebé mak antes ne’e defini ona, liuliu razaun sira ba saúde, ba servisu, no ba asesu kona-ba sasan no servisu sira primeira nesesidade nian. REMATA