RSS 

Komunikadus

  • 20 outubru 2021Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 20 fulan-outubru tinan 2021
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 20 fulan-outubru tinan 2021
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, no hafoin halo tiha análize ba aprezentasaun kona-ba pontu situasaun epidemiolójika país nian, ne’ebé halo husi koordenadór sira Sala Situasaun Sentru Integradu Jestaun Krize (SIJK) nian, delibera hodi propoin ba Sua Exelénsia  Señór Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo, renovasaun estadu emerjénsia ba loron tolunulu tan, hahú husi oras tuku 00:00 loron 30 fulan-outubru tinan 2021 to’o tuku 23:59 loron 28 fulan-novembru tinan 2021.
    Haree katak kauza determinante sira ne’ebé justifika ona deklarasaun estadu emerjénsia no ninia renovasaun sira kontinua mantein, atubele evita no neutraliza risku propagasaun sira husi variante foun SARS-CoV-2, no nune’e bele proteje saúde públika no kapasidade resposta husi Sistema Nasionál Saúde, Governu propoin ba Señór Prezidente Repúblika katak, ho renovasaun estadu emerjénsia nian, permite suspensaun ka restrisaun ba direitu no garantia fundamentál balun.
    Aprova ona projetu Dekretu-Lei haat ne’ebé aprezenta husi Vise-Primeira-Ministra no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun, Armanda Berta dos Santos, kona-ba:

    Alterasaun dahuluk ba Dekretu-Lei nu. 20/2017, loron 24 fulan-maiu, ne’ebé aprova rejime inskrisaun no obrigasaun kontributiva iha ámbitu rejime kontributivu seguransa sosiál nian. Projetu Dekretu-Lei ida-ne’e ninia objetivu maka:

     
    o   Estende rejime ne’e ba grupu traballadór foun sira;
    o   Korrije aspetu balun iha baze insidénsia kontributiva nian no aumenta númeru eskalaun husi adezaun fakultativa;
    o   Asegura protesaun no enkuadramentu traballadór sira nian hodi halo atividade profisionál temporária iha estranjeiru; no
    o   Garante tratamentu ne’ebé hanesan ba traballadór sira hotu, liuhusi halakon norma ne’ebé impoin plafond ida iha kontribuisaun ne’ebé tenke selu (no ninia benefísiu sira ne’ebé sei simu) ba traballadór sira ne’ebé ho kontratu termu sertu iha Administrasaun Públika.
     

    Alterasaun dahuluk ba Dekretu-Lei nu. 17/2017, loron 24 fulan-maiu, no ba Dekretu-Lei nu. 19/2017, loron 24 fulan-maiu, ne’ebé aprova rejime jurídiku kona-ba Pensaun Invalidéz no Ferik-katuas no rejime jurídiku husi prestasaun bainhira ema mate iha ámbitu rejime kontributivu seguransa sosiál nian. Projetu Dekretu-Lei ida-ne’e ninia objetivu maka:

     
    o   Garante prinsípiu báziku ba rejime kontributivu, ne’ebé relasiona ho devér atu kontribui ba direitu hodi simu prestasaun sosiál sira;
    o   Regula fórmula kálkulu nian kona-ba pensaun invalidéz no ferik-katuas ba traballadór sira ne’ebé parsialmente abranje husi rejime tranzitóriu (ho direitu iha formasaun);
    o   Asegura katak ema ne’ebé kontribui ba rejime jerál ne’e sei nafatin hetan direitu ba pensaun ne’ebé boot liu husi valór Subsídiu Apoiu ba Ferik-Katuas no Inválidu sira; no

    Klarifika tratamentu ne’ebé atu fó bainhira deskonfia ema ne’e mate (morte presumida) atu iha efeitu ba Seguransa Sosiál.

    Alterasaun dahuluk ba Dekretu-Lei nu. 19/2008, loron 19 fulan-juñu, ne’ebé aprova Subsídiu Apoiu ba Idozu no Inválidu sira. Ho konsiderasaun katak, bainhira diploma legál ne’ebé refere tiha ona tama iha vigór, seidauk kria rejime seguransa sosiál seluk iha Timor-Leste no haree ba rejime kontributivu seguransa sosiál ne’ebé kria ona. Projetu Dekretu-Lei ida-ne’e atu revee no adapta regra-jerál kona-ba akumulasaun husi benefísiu sira, atu nune’e sai justu ba sosiedade.
    Alterasaun dahuluk ba Dekretu-Lei nu. 55/2020, loron 28 fulan-outubru, ne’ebé aprova konstituisaun Fundu Rezerva ba Seguransa Sosiál (FRSS) no atu define ninia Modelu Jestaun nian. Ho projetu Dekretu-Lei ida-ne’e hakarak atu halo alterasaun ba limite sira investimentu iha asaun nian sira no dívida privada, hodi asegura “karteira referénsia” ida ne’ebé kumpre objetivu sira husi FRSS nian, nune’e mós aumenta marjen liberdade husi atuasaun Governu nian tinan-tinan, tuir komportamentu ekonomia no merkadu sira nian.



     
    Konsellu Ministrus delibera hodi aprova prosedimentu aprovizionamentu nian ba adjudikasaun kontratu kona-ba projetu jestaun lixu Dili nian, tuir projetu ne’ebé aprezenta husi Ministru Administrasaun Estatál, Miguel Pereira de Carvalho. Projetu ne’e iha komponente tolu mak hanesan:

    prestasaun servisu rekolla no tula lixu sira iha sidade Dili nian, relasiona ho Lote 1 – Zona Oeste no Lote 2 – Zona Oeste;
    konsesaun/design, konstrusaun, reabilitasaun no jestaun aterru nian ida no estasaun tratamentu lixu iha Tibar; no
    fornesimentu ekipamentu sira ba rekolla rezíduu sira iha Dili no ba operasaun aterru no estasaun tratamentu lixu Tibar, fornesimentu kontentór sira no kaixote sira lixu nian, fornesimentu ekipamentu sira rekolla lixu no ba operasaun aterru nian.

    Ikusliu, Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus, Fidelis Manuel Leite Magalhães, aprezenta pontu situasaun ezekusaun kona-ba Planu Lejizlativa Governu tinan 2021 nian. Planu lejizlativu ne’e aprova ona husi Konsellu Ministrus iha reuniaun loron 13 fulan-janeiru liubá no elabora ona bazeia ba proposta sira ne’ebé submete husi membru sira Konsellu Ministrus nian. Planu ne’e kompostu husi previzaun intervensaun lejizlativa nian ida Governu nian no ninia prioridade sira, ne’ebé fahe tuir setór sira, ba tinan 2021. Husi inisiativa 241 ne’e prevee tiha ona iha inísiu tinan nian, durante reuniaun, membru sira Konsellu Ministrus nian analiza intervensoens lejislativas hirak ne’ebé maka finaliza tiha ona, no sira ne’ebé maka sei iha hela prosesu finalizasaun no sira ne’ebé maka seidauk aprezenta ba Konsellu Ministrus. REMATA
     
    hare tan
  • 13 outubru 2021Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 13 fulan-outubru tinan 2021
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 13 fulan-outubru tinan 2021
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili, no analiza ona aprezentasaun kona-ba opsaun polítika no lejizlativa nian sira ne’ebé sai hanesan baze ba inisiativa revizaun Lei Sistema Saúde nian, ne’ebé aprezenta husi Ministra Saúde, Odete Maria Freitas Belo.
    Ministra Saúde halo mós aprezentasaun ida kona-ba rezultadu sira husi kampaña vasinasaun ne’ebé konta ho partisipasaun hosi membru Governu sira hotu, hosi loron 30 fulan-setembru.
    Durante períodu ida-ne’e, Membru Governu sira ba munisípiu hotu hodi fahe informasaun kona-ba vasina kontra COVID-19 no sensibiliza populasaun kona-ba nesesidade vasinasaun nian.
    Dezde inísiu kampaña ne’e, ne’ebé konta ho partisipasaun hosi Membru Governu sira, administra ona vasina hamutuk 78.165, valór ne’ebé hatudu aumentu ida ho valór 17% iha persentajen vasinasaun nian iha nivel nasionál.
    Bobonaru sai nu’udar munisípiu ho kreximentu boot liu ba númeru ema ne’ebé simu ona vasina, ho aumentu ida ho valór 303%. Durante loron sanulu, hahú husi loron 30 fulan-setembru to’o loron 10 fulan-outubru, ema hamutuk na’in 7487 maka simu ona vasina, númeru liu tan 5629 kompara ho semana anteriór. Tuir fali, munisípiu Baukau, ho kreximentu 122%, ho vasina tan 5286 ne’ebé mak administra ona, kompara ho semana liubá. Munisípiu Ermera iha aumentu 97%, kompara ho semana anteriór inísiu kampaña vasinasaun ho membru Governu sira nian, ho ema ne’ebé maka simu ona vasina liu tan 3885, kompara ho períodu anteriór.
    Prevee katak vasina dahuluk Pfizer nian, ne’ebé destina atu halo vasinasaun ba joven sira ho idade hosi tinan 12 to’o 17, sei to’o iha Timor-Leste iha loron 16 fulan-outubru oin mai, tuir Mekanizmu COVAX nian. REMATA
    hare tan
  • 06 outubru 2021Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 6 fulan-outubru tinan 2021
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 6 fulan-outubru tinan 2021
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili no aprova Projetu ba Proposta Lei Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2022, aprezenta husi Ministru Finansas. OJE tinan 2022 ho montante dolar amerikanu billaun 1,675 no kompostu husi Orsamentu Administrasaun Sentrál, Orsamentu Rejiaun Administrativa Espesiál Oekusi Ambeno no Orsamentu Seguransa Sosiál nian. Governu Konstitusionál VIII define ona prioridade nasionál neen ba OJE 2022: 1) Dezenvolvimentu kapitál umanu (edukasaun, formasaun profisionál no saúde); 2) Abitasaun no inkluzaun sosiál; 3) Setór produtivu sira (agrikultura no turizmu), ambiente no konektividade; 4) Dezenvolvimentu setór privadu; 5) Dezenvolvimentu rurál; no 6) Governasaun di’ak.
    Aprova mós projetu deliberasaun kona-ba autorizasaun hodi selebra kontratu finansiamentu rua ho Banku Dezenvolvimentu Aziátiku, iha ámbitu Projetu Espansaun ba Aeroportu Internasionál Prezidente Nicolau Lobato. Projetu deliberasaun ida-ne’e hetan ona deliberasaun iha Sorumutuk Konsellu Ministrus loron 15 fulan-setembru tinan 2021, maibé tanba iha introdusaun ba alterasaun balun iha faze redasaun finál nian, presiza submete fali ba deliberasaun foun.
    Hetan mós aprovasaun ba projetu Rezolusaun Governu nian kona-ba Planu Asaun Nasionál ba Ema ho Defisiénsia tinan 2021 to’o 2030, ne’ebé aprezenta husi Vise-Primeira-Ministra no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun, Armanda Berta dos Santos. Planu Asaun Nasionál ba ema ho Defisiénsia tinan 2021 to’o 2030 ho objetivu prinsipál atu garante promosaun ba direitu ema ho Defisiénsia iha períodu tinan 2021 – 2030, tuir orientasaun sira ne’ebé define ona husi Polítika Nasionál ba Inkluzaun no Promosaun Direitu Ema ho Defisiénsia, ne’ebé aprova liuhusi Rezolusaun Governu nú. 14/2012, loron 9 fulan-maiu, liuhusi asaun lubun ida atu dezenvolve ho forma artikulada husi entidade públika sira lubun ida.
    Konsellu Ministrus delibera atu autoriza loke prosedimentu aprovizionamentu sira ba adjudikasaun kontratu públiku rua ba ezekusaun obra sira kona-ba projetu konstrusaun ba irrigasaun Laivai, iha Munisípiu Lautém no Galata, iha Munisípiu Baucau, bazeia ba projetu deliberasaun ne’ebé aprezenta husi Ministru Agrikultura no Peskas, Pedro dos Reis. Projetu irrigasaun Galata sei kobre área ektare 600 no sei benefisia uma-kain 750. Projetu irrigasaun Laivai sei kobre área ektare 300, inklui natar ektare 176 no sei benefisia ba uma-kain 435.
    Konsellu Ministrus delibera hodi aprova prosedimentu aprovizionamentu ba adjudikasaun kontratu públiku nian ba akizisaun mákina raiu X tolu ba inspesaun veíkulu sira, ba bagajen liman nian no ema nian ne’ebé Autoridade Aduaneira atu utiliza iha Postu Integradu Batugadé no Salele, tuir projetu ne’ebé Ministru Finansas, Rui Augusto Gomes aprezenta.
    Konsellu Ministrus asiste aprezentasaun Relatóriu Datoluk husi Grupu Traballu kona-ba Revizaun Periódika Universál ba aplikasaun direitus umanus iha territóriu nasionál, ne’ebé aprezenta husi Vise-Ministru Justisa, José Edmundo Caetano. Revizaun Periódika Universál ne’e hanesan mekanizmu ida hosi Konsellu Direitus Umanus, ne’ebé estabelese iha tinan 2006 no abranje ba Estadu-membrus Nasoens Unidas 193. Timor-Leste sei submete mekanizmu avaliasaun ida-ne’e ba datoluk, no Revizaun Periódika Universál Timor-Leste nian ba daikus hala’o iha fulan-novembru tinan 2016. Iha siklu ida-idak sei analiza progresu sira iha situasaun Direitus Umanus nian iha kada país hahú husi revizaun dahuluk no Estadu idak-idak iha posibilidade atu subliña asaun no medida konkreta sira ne’ebé foti hodi aplika rekomendasaun sira ne’ebé simu iha siklu revizaun anteriór nian. Prevee katak iha fulan-janeiru tinan 2022, Timor-Leste submete relatóriu kona-ba progresu no dezafiu sira kona-ba situasaun Direitus Umanus nian iha país, iha períodu 2017 to’o 2021.
    Vise-Primeira-Ministra no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun no Komisária Nasionál ba Direitu Labarik, Dinorah Granadeiro, aprezenta ba Konsellu Ministrus, Relatóriu Periódiku Dahaat kona-ba Konvensaun Direitu Labarik nian, kona-ba protokolu fakultativu sira relasiona ho fa’an labarik, prostituisaun infantíl no pornografia infaníil no kona-ba protokolu fakultativu relasiona ho envolvimentu labarik iha konflitu armadu sira. Relatóriu ne’e abranje períodu tinan 2015 to’o tinan 2019 ba Konvensaun no husi tinan 2008 to’o 2019 ba protokolu fakultativu sira. Ba rekolla dadus no informasaun husi relatóriu ida-ne’e kona-ba implementasaun husi rekomendasaun sira Konvensaun nian,  hala’o konsulta públika ne’ebé luan ho ministériu no instituisaun Estadu sira seluk ne’ebé relevante. Hafoin finaliza tiha esbosu dahuluk husi dokumentu ne’e, Komisaun Nasionál ba Direitu Labarik nian, rona mós opiniaun no komentáriu sira husi organizasaun sosiedade sivíl nasionál, estranjeira no Ajénsia sira hosi Nasoins Unidas.
    Ministru Petróleu no Minerais, Victor da Conceição Soares no responsavel sira ANPM, Timor Gap no IPG halo aprezentasaun ida kona-ba Planu Estratéjiku Ministériu Petróleu no Minerais nian ba períodu 2021 to’o 2030 no kona-ba redefinisaun ba setór petroliferu. Planu ne’e aprezenta intensaun balu ba reforsu indústria petrolífera nasionál, maka hanesan esforsu otimizasaun kampu Bayu-Undan ho perfurasaun foun no aselerasaun   atividade foun ba prospesaun no esplorasaun mina-rai no gás iha país.
    Ikusliu, Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak no portavós komisaun interministeriál ba planu vasinasaun kontra COVID-19, Danina Coelho, halo aprezentasaun jerál ida kona-ba vasina kontra COVID-19. Durante aprezentasaun ne’e, halo atualizasaun ida kona-ba informasaun ikus ne’ebé iha ona kona-ba vasina kontra COVID-19, iha nivel distribuisaun, implementasaun, efetividade, efeitu sekundáriu no nesesidade administrasaun ba doze reforsu nian. Aprezenta mós dadus ikus kona-ba vasinasaun iha país. Ema 463.644 iha país nia laran maka simu ona pelumenus vasina doze ida, ne’ebé ekivale 61,4% husi populasaun ho idade 18 ba leten. 38,3% husi populasaun adulta iha país maka kompleta ona vasinasaun. Aprezenta mós rekomendasaun ba reforsu prevensaun ba kazu grave COVID-19 nian no atu hasa’e persentajen ba vasinasaun nasionál. REMATA
    hare tan
  • 29 setembru 2021Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 29 fulan-setembru tinan 2021
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 29 fulan-setembru tinan 2021
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutu iha Palásiu Governu, iha Dili, hafoin analiza aprezentasaun ba pontu situasaun epidemiolójika país nian, ne’ebé hala’o husi Koordenadór Sala Situasaun Sentru Integradu Jestaun Krize (SIJK),  deside:
     -  La renova impozisaun serka sanitária iha Munisípiu Dili, ne’ebé remata ohin iha oras 23:59.
    Hetan ona aprovasaun ba Dekretu Governu kona-ba medida sira ezekusaun nian ba Deklarasaun Estadu Emerjénsia, ne’ebé hala’o tuir Dekretu Prezidente Repúblika nian  n. 81/2021, loron 28 fulan-setembru, hodi hatán ba pandemia COVID-19. Estadu Emerjénsia ne’ebé agora renova ona, abranje ba territóriu nasionál tomak no sei vigora husi oras tuku 00:00 loron 30 fulan-setembru tinan 2021 to’o tuku 23:59 loron 29 fulan-outubru tinan 2021.
    Kona-ba medida sira ezekusaun deklarasaun estadu emerjénsia anteriór nian, rejista alterasaun tolu, no estabelese ona katak:

    Tama iha territóriu nasionál, ba sira ne’ebé kompleta ona vasinasaun, inklui sira ne’ebé mai husi país sira ne’ebé notifika ona ho variante Delta SARS-COV-2 nian, sira la presiza sujeita ba kuarentena, maibe molok ne’e tenke aprezenta rezultadu negativu detesaun COVID-19 nian no  hafoin to’o  iha país iha prazu másimu oras  48 tenke halo teste foun ba diagnóstiku COVID-19 nian.
    Bainhira mosu surtu COVID-19 iha kualkér parte país nian obriga  ema sira hotu ne’ebé  hela iha Timor-Leste atu halo ezame médiku diagnóstiku COVID-19 nian ka aprezentasaun sertifikadu vasinasaun kompleta.
    Funsionáriu sira hotu administrasaun públika nian tenke simu vasina kontra COVID-19.

    Regra sira seluk mantein, liuliu obrigasaun ba indivíduu sira hotu ne’ebé hela iha Timor-Leste atu mantein distánsia, pelumenus metru ida ho ema seluk ne’ebé maka la hela hamutuk. Nafatin iha obrigasaun mós atu utiliza máskara oin nian, ne’ebé taka inus no ibun, bainhira hakarak tama ka hela iha fatin públiku ka privadu hirak ne’ebé ema hotu uza, no fase liman bainhira hakarak tama ba estabelesimentu komersiál, industriál ka prestasaun servisu sira, ka ba edifísiu sira iha ne’ebé maka servisu administrasaun públika nian funsiona.
    Durante vijénsia estadu emerjénsia, lisensa, autorizasaun, vistu no autorizasaun rezidénsia no aktu administrativu sira seluk sei válidu nafatin, la haree ba ninia prazu validade.
    Aprova ona mós projetu Proposta Lei atu aprova Kódigu Rejistu Sivil, ne’ebé aprezenta husi Ministru Justisa, Manuel Cárceres da Costa.
    Nune’e ho projetu ne’e atu kria prosedimentu sira ne’ebé nesesáriu ba rejistu moris nian, perfillasaun, kazamentu no óbitu, atu nune’e bele kumpre direitu, liberdade no garantia sira ne’ebé konsta iha Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste nian. Proposta Lei ne’e mós ho objetivu atu fó enkuadramentu legál hodi bele halo rejistu iha sistema informátiku no atu fó kuadru normativu ida ba servisu rejistu sivil nian, atu prienxe lakuna sira ne’ebé iha no  mós atu fornese instrumentu regulatóriu sira husi prosedimentu nesesáriu sira hodi ezekuta aktu sira rejistu  nian kona-ba estadu no ba ema individuál sira-nia kapasidade.
    Aprova mós projetu Dekretu-Lei  ne’ebé  aprezenta husi  Ministru Ensinu Superiór, Siénsia no Kultura, Longuinhos dos Santos, ne’ebé revoga  Dekretu-Lei n. 30/2008, loron 13 fulan-agostu, kona-ba rejime atribuisaun bolsa estudu iha estranjeiru.
    Atribuisaun bolsa estudu iha estranjeiru sei regula husi diploma  ministeriál  MESSK nian,  tuir regulamentu husi Fundu Dezenvolvimentu Kapitál Umanu nian (FDCH-sigla portugés).
    Nune’e, hakarak, atu garante loloos aplikasaun regulamentu FDCH nian, hodi hadi’a mekanizmu sira protesaun ba estudante Timoroan sira  iha estranjeiru no atu klarifika,  hadi’a no moderniza sistema jurídiku  iha setór ensinu superiór nian.
    Aprova ona mós, ho alterasaun, projetu Rezolusaun Governu nian ne’ebé aprova projetu investimentu Pelican Paradise Group no Minuta Akordu Espesiál Investimentu nian ne’ebé aprezenta husi Ministru Koordenadór Assuntus Ekonómikus, Joaquim Amaral no husi Diretór Ezekutivu  Ajénsia Promosaun Investimentu  no Exportasaun  Timor-Leste, IP TradeInvest Timor-Leste, Arcanjo da Silva.
    Projetu ida-ne’e prevee investimentu ida ho dolár amerikanu millaun 700 atu dezenvolve komplexu turístiku ida, iha área  ho luan besik 558 ektare, iha zona entre Tasi tolu no Tibar ne’ebé inklui unidade oteleira sira, kampu golfe ida, lote rezidensiál sira, sentru dezenvolvimentu ida ba foin-sa’e sira, eskola internasionál ida, ospitál internasionál  ida no sentru komersiál sira. Komplexu turístiku ida-ne’e, iha nia faze kriasaun nian sei kria postu traballu  besik 750 no postu traballu permanente 1300 hafoin finaliza nia konstrusaun. Prevee ona mós  katak 80%  husi área projetu nian sei hala’o reflorestasaun no restaurasaun ba flora no fauna.
    Konsellu Ministrus delibera atu fó podér tomak ba Ministru Transportes no Komunikasoins, José Agustinho da Silva, atu asina Akordu Servisu Aéreu rua ho Emiradus Árabes Unidus no ho Qatár. Akordu sira-ne’e atu motiva konektividade entre Timor-Leste no país sira-seluk iha mundu no  permite  atu kria kondisaun sira ba operasaun ligasaun aérea regulár sira iha país,  no mós,  atu aumenta opsaun sira ba destinu vou nian.
    Ikusliu, Vise-Primeiru-Ministru no Ministru Planu Ordenamentu, José Maria dos Reis, no  Ministru Administrasaun Estatál, Miguel  Pereira da Costa,  aprezenta ba Konsellu Ministrus opsaun ba fatin sira atu implementa sentru akollimentu multifunsaun  hodi hatán ba situasaun emerjénsia sira no atu serve funsaun sentru akollimentu temporáriu ba vítima sira husi asidente grave no dezastre naturál sira.  Konsellu Ministrus la aprezenta objesaun sira  atu kontinua ba prosesu ne’e. REMATA
    hare tan
  • 24 setembru 2021Sorumutuk Estraordináriu Konsellu Ministrus nian iha loron 24 fulan-setembru tinan 2021
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Estraordináriu Konsellu Ministrus nian iha loron 24 fulan-setembru tinan 2021
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili, no aprova ona votu pezar no aprova Rezolusaun Governu ne’ebé dekreta lutu nasionál, ba falesimentu husi Ma’Huno Bulerek Karathayano, antigu Komandante FALINTIL nian, ex-Sekretáriu Komisaun Diretiva FRETILIN nian no atualmente Primeiru-Vise-Prezidente Partidu CNRT. Lutu nasionál ne’e iha teritóriu nasionál tomak, ba períodu loron tolu, husi tuku 8:00 loron 25 fulan-setembru to’o tuku 07:59 loron 28 fulan-setembru. Durante periíodu lutu nasionál bandeira nasionál sei hasa’e to’o ai-rin klaran de’it (meia haste), iha nasaun laran tomak iha fatin sira ne’ebé maka obrigatóriu tenke uza, inklui iha misaun diplomátika sira.
     
    Konsellu Ministrus aprova mós tetu agregadu no dezagregadu husi Orsamentu Jerál Estadu (OJE) tinan 2022 nian, ne’ebé aprezenta husi Ministru Finansas, Rui Augusto Gomes.
    Tetu agregadu iha montante totál, dolar amerikanu billaun 1,675 hodi kobre ba nesesidade sira husi programa no prioridade nasionál sira ne’ebé define ona husi Governu Konstitusionál VIII.
    Governu Konstitusionál VIII defini ona prioridade nasionál neen ba OJE tinan 2022: 1) dezenvolvimentu kapitál umanu (edukasaun, formasaun profisionál no saúde); 2) abitasaun no inkluzaun sosiál; 3) setór produtivu sira (agrikultura no turizmu), ambiente no konektividade, 4) dezenvolvimentu setór privadu; 5) dezenvolvimentu rurál ; no 6) governasaun di’ak.
    Husi montante totál OJE 2022, millaun 233 korresponde ba saláriu no vensimentu, millaun 449,8 refere ba beins no servisu sira, millaun 565,9 ba transferénsia públika sira, millaun 24,4 korresponde ba kapitál menór no millaun 401,7 ba kapitál dezenvolvimentu.
    Konsellu Ministrus aprova ho alterasaun Dekretu-Lei kona-ba rejime remuneratóriu FALINTIL – Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL) nian, ne’ebé aprezenta husi Ministru Defeza, Filomeno da Paixão de Jesus. Projetu ne’e halo aumentu salariál besik 5% iha postu militár sira hotu-hotu no halo atualizaun ba suplementu rumenatóriu sira.
    Intervensaun lejizlativa ida-ne’e ho objetivu atu hetan karreira militár ne’ebé atrativa liu, ho kondisaun salariál ida tuir nia modernizasaun no profisionalizasaun husi Forsa Armada sira. Hakarak mós atu armoniza diploma ida-ne’e ho proposta alterasaun ba Estatutu Militár sira F-FDTL nian.
     
    Aprova mós, ho alterasaun, projetu Dekretu-Lei kona-ba Rejime Remuneratótiu husi Polísia Nasionál Timor-Leste nian (PNTL), ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru no Ministru Interiór, Taur Matan Ruak no husi Vise-Ministru Interiór, António Armindo. Ho projetu ida-ne’e halo aumentu remuneratóriu globál sira ho valór 5% husi remunerasaun baze no halo atualizasaun ba suplementu remuneratóriu sira.
    Ho intervensaun lejizlativa ne’e hakarak estimula membru PNTL sira ba prestasaun di’ak ida iha kumprimentu misaun polisiál nian, atu dignifika no hasa’e profisaun. Aleinde hadi’a remuneratóriu, halo tan ba armonizasaun sistema remuneratóriu PNTL nian, ho forsa seguransa sira seluk, ho hanoin aprosimasaun husi korrespondente nivel remuneratóriu sira.
     
    Konsellu Ministrus delibera atu deklara ninia laiha objesaun ba  troka nota diplomátika sira kona-ba akordu ho Governu Japaun, ba apoiu husi estadu japonés ba implementasaun husi projetu melloramentu Aeroportu Internasionál Prezidente Nícolau Lobato, tuir projetu ne’ebé aprezenta ona husi Vise-Ministru Negósius Estranjeirus no Kooperasaun, Julião da Silva. Ho akordu ne’e prevee katak Aeroportu Internasionál Prezidente Nícolau Lobato sei iha terminál pasajeiru modernu ida ho ninia área metru 11.653 kuadradu no edifísiu própiu ida ba estasaun enerjia nian.
     
    Ikusliu, Ministru Administrasaun Estatál, Miguel Pereira de Carvalho no Sekretáriu Estadu Protesaun Sivíl, Joaquim José Gusmão dos Reis Martins, aprezentasaun opsaun sira ba medida sira realojamentu komunidade nian ne’ebé afetada husi inundasaun iha loron 4 fulan-abríl tinan 2021.
    Husi Ema na’in 15.876 ne’ebé uluk hela ona iha sentru akollamentu 57 ne’ebé eziste ona iha sidade Dili, ema rihun 15 liu mak fila ona ba sira nia hela fatin ka família sira. Daudaun ne’e iha ema na’in 765 (137 família) maka sei hela iha sentru hitu ativu ne’e.
    Konsellu Ministrus sei analiza filafali opsaun sira ne’e no delibera iha sorumutuk tuirmai. REMATA
    hare tan
  • 24 setembru 2021Votu Pezar ba Komandante Ma'Huno Bulerek Karathayano nia mate
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Dili, loron 24, fulan-setembru, tinan 2021
    Komunikadu Imprensa
    Votu Pezar ba Komandante Ma'Huno Bulerek Karathayano nia mate
    Governu Timor-Leste, lori nasaun nia naran, hato’o nia profundu pezar ba saudozu komandante Ma’Huno Bulerek Karathayano (Bukar), antigu Komandante Forsa Armada ba Libertasaun Nasionál Timor-Leste (FALINTIL) no sobrevivente ida husi Komité Sentrál  FRETILIN, hakotu-iis iha loron 24 fulan-setembru, iha Hospital Nacionál Guido Valadares.
    Governu mós deside ona hodi dekreta lutu nasionál iha teritóriu nasionál tomak, durante loron tolu, husi tuku 8:00 loron 25 fulan-setembru to’o tuku 07:59 loron 28 fulan-setembru, hodi hanoin ba eis-Komandante nia mate.
    Saudozu Ma’Huno Bulerek Karathayano, moris iha loron 14 fulan Abril tinan 1949, hetan knaar ida importante iha prosesu reorganizasaun rezisténsia nian, hahú iha loron 3 fulan-marsu tinan 1981.
    Nu’udár Sekretáriu ba Komisaun Diretiva FRETILIN no lidera FALINTIL hafoin Komandante ein Xefe FALINTIL, Kay Rala Xanana Gusmão tama tiha prizaun, iha fulan -novembru tinan 1992, kargu ne’ebé nia okupa to’o fulan-abril 1993, iha momentu ne’ebé maka nia mós ema kaptura.
    Iha tinan 2017, Ma’Huno Bulerek Karathayano eleitu ba Vise-Presidente Partidu CNRT.
    Iha tinan 2018, Komandante Ma’Huno hetan agradesimentu husi Prezidente Repúblika ho Orden Timor-Leste ba ninia kontribuisaun iha luta ba libertasaun nasionál. Iha tinan 2006 nia simu ona Orden Guerilla nian no Orden Dom Boaventura
    Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, iha seremória hahú lutu nasionál loron tolu ba omenajen Komandante Ma’Huno Bulerek Karathayano, afirma katak, “ita lakon erói nasionál ida no fundadór Repúblika Demokratika Timor-Leste” no rekoñese “ninia kontribuisaun bo’ot ba luta autodeterminasaun” saida mak halo  ona “hamoris fila-fali ita-nia nasaun hanesan nasaun livre no independente. REMATA
    hare tan
  • 22 setembru 2021Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 22 fulan-setembru tinan 2021
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 22 fulan-setembru tinan 2021
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili, no hafoin halo análize ba aprezentasaun  kona-ba pontu situasaun epidemiolójika país nian, husi koordenadór sira Sala Situasaun Sentru Integradu Jestaun Krize (SIJK) nian, deside ona atu:


     propoin ba Sua Exelénsia, Señór Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo, renovasaun ba estadu emerjénsia nian, ba loron 30 tan.   Ho hanoin katak kauza determinante sira ne’ebé justifika ona deklarasaun estadu emerjénsia no ninia renovasaun sira kontinua mantein, no atubele evita no neutraliza risku propagasaun sira husi variante foun SARS-CoV-2, no nune’e bele proteje saúde públika no kapasidade resposta husi Sistema Nasionál Saúde nian, Governu propoin ba Señór Prezidente Repúblika katak, ho renovasaun estadu emerjénsia nian, permite suspensaun ka restrisaun ba direitu no garantia fundamentál balun.

     

    aprova projetu Rezolusaun Governu nian ne’ebé mantein impozisaun serka sanitária iha munisípiu Dili to’o tuku 23:59  loron 29 fulan-setembru; 

    Nune’e, mantein impozisaun proibisaun sirkulasaun ema sira-nian entre munisípiu Dili no sirkunskrisaun administrativa sira-seluk, exetu iha kazu hirak ne’ebé iha fundamentu forte tanba razaun seguransa públika, saúde públika, asisténsia umanitária, manutensaun ba sistema abastesimentu públiku ka razaun seluk ne’ebé presiza atu hala’o ba interese públiku nian. La inklui iha proibisaun ba sirkulasaun ida-ne’e indivíduu sira ne’ebé komprova vasinasaun kompleta (doze rua) kontra COVID-19, no mós ba labarik sira ho idade tinan 6 ne’ebé akompaña ema sira ne’e.
     

    hakotu impozisaun serka sanitária iha munisípiu Baukau, Ermera no Kovalima, ne’ebé remata ohin iha tuku 23:59.

     

     aprova projetu Rezolusaun Governu nian ne’ebé bandu organizasaun no realizasaun serimónia fúnebre iha edifísiu sira iha ne’ebé instala órgaun ka servisu administrasaun direta no indireta Estadu, iha memória funsionáriu, ajente ka traballadór sira administrasaun públika nian.


    Vise-Primeira-Ministra no Ministra Solidariedade Sosiál no Inkluzaun, Armanda Berta dos Santos no Ministra Saúde, Odete Maria Freitas Belo, hanesan Prezidente no Vise-Prezidente, respetivamente,  husi Komisaun Interministeriál ba Elaborasaun no Koordenasaun Ezekusaun Planu Vasinasaun kontra COVID-19, halo ona aprezentasaun ida ba Konsellu Ministrus kona-ba prosesu implementasaun no funsionamentu sertifikadu eletróniku vasinasaun nian. Sistema ne’e lansa ona, iha loron 10 fulan-juñu liubá, iha altura ida-ne’ebé halo lansamentu ba doze daruak vasinasaun kontra COVID-19 no funsiona liuhusi aplikasaun ba telemovel RSETL husi Programa Saúde Família nian.  Plataforma ne’e kontein rejistu vasinasaun kontra COVID-109 nian no funsiona mós hanesan komprovativu ba realizasaun viajen husi munisípiu sira ne’ebé abranje hela iha serka sanitária.
    Ikusliu, responsavel sira husi Elaborasaun no Koordenasaun Ezekusaun Planu Vasinasaun  kontra COVID-19 halo ona mós aprezentasaun ida kona-ba preparasaun implementasaun vasina Pfizer nian iha territóriu nasionál, ne’ebé hodi permite vasinasaun foin-sa’e sira ho idade husi tinan 12 to’o 17.  Mekanizmu COVAX konfirma ona disponibilidade hodi haruka doze 100.620, ne’ebé sei  to’o iha país iha tempu badak laran. Tuir planu ne’ebé aprezenta vasinasaun ne’e sei realiza iha eskola sira no alunu foin-sa’e rihun 50  sira husi 6 0 to’o 110 liseu, husi  munisípiu pre-selesionadu sira, maka sei simu vasina ba dahuluk. Iha faze daruak nian sei vasina alunu sira seluk no ba foin-sa’e sira ne’ebé la rejista iha eskola sira. Doze daruak husi vasina ne’e nian sei administra ho intervalu loron 21. Preparasaun ba kondisaun nesesária armazenamentu vasina nian sei realiza iha SAMES ho apoiu tékniku no finanseiru UNICEF nian. Prepara ona prosedimentu operasionál sira, ba armazenamentu, transporte, jestaun no aplikasaun vasina nian, ne’ebé sei asegura ho apoiu tékniku husi Organizasaun Mundiál Saúde nian. Vasina Pfizer kontra COVID-19 ne’e iha efikásia 95% kontra infesaun sintomátika SARS-CoV-2 nian. REMATA  
    hare tan
  • 20 setembru 2021Sorumutuk Estraordináriu Konsellu Ministrus nian iha loron 20 fulan-setembru tinan 2021
    Prezidénsia Konsellu Ministrus
    VIII Governu Konstitusionál
    ...........................................................................................................................
    Komunikadu Imprensa
    Sorumutuk Estraordináriu Konsellu Ministrus nian iha loron 20 fulan-setembru tinan 2021
    Konsellu Ministrus hala’o sorumutu iha Palásiu Governu, iha Dili no, aprova projetu Dekretu-Lei ne’ebé ho objetivu atu kria Subsídiu mensál Ai-han nian, ne’ebé aprezenta husi Ministru Finansas, Rui Augustu Gomes.
    Subsídiu ida-ne’e, hanesan produtu agríkola nasionál ne’ebé sei fó ba funsionáriu públiku sira, ho objetivu permite hamenus despeza ho akizisaun ba ai-han sira no konfesaun refeisaun sira, no, liuliu, atu promove akizisaun produtu agríkola sira husi produtór nasionál, no mós atu insentiva aumentu produtividade setór agríkola nian. Kompete ba Sentru Lojístiku Nasionál akizisaun, jestaun, armazenamentu ba produtu sira, maka hanesan ninia distribuisaun ba órgaun no servisu respetivu sira.
    Fulan-fulan, funsionáriu públiku sira iha direitu ba foos 35kg, batar kilo lima, koto kilo lima, fore-mungu kilo lima no fore-keli kilo rua. Karik laiha produtu sira anteriór balun ne’ebé temi ona, bele troka ho produtu sira-seluk ho valór hanesan. Sei entrega fulan tolu dala ida, husi órgaun no servisu sira ba benefisiáriu sira ne’ebé ezerse sira-nia funsaun.
    Aprova mós projetu Dekretu-Lei atu kria subsídiu mensál transporte nian ba titulár sira iha kargu diresaun no xefia nian no ba funsionáriu sira Administrasaun Públika nian atu substitui atribuisaun veíkulu sira Estadu nian. Kriasaun ba subsídiu ida-ne’e, atu kompensa kustu regulár sira husi benefisiáriu sira relasiona ho transporte no mós atu hamenus despeza husi atribuisaun veíkulu sira Estadu nian no promove rasionalizasaun ba parke automóvel públiku. Montante mensál subsídiu nian ho valór US$ 25 ba funsionáriu públiku sira, US$ 50 ba Xefe sira Sesaun nian, US$ 75 ba Xefe sira Departamentu nian, US$ 100 ba Diretór-Nasionál sira no US$ 150 ba Diretór-Jerál sira. Kalkula katak medida ne’e permite atu alkansa poupansa ida liu dolár amerikanu rihun 700 kona-ba kustu atuál akizisaun no manutensaun ba veíkulu sira no kombustivel nian.
    Konsellu ministrus aprova projetu Rezolusaun Governu kona-ba jestaun no realokasaun veíkulu sira Estadu nian ne’ebé aprezenta husi Ministru Finansas. Rezolusaun ida-ne’e prosede introdusaun ba medida sira jestaun lubun ida ba veíkulu sira Estadu nian, atu hamenus despeza ne’ebé ba nia atribuisaun no promove rasionalizasaun ba parke automovel públiku. Ho aprovasaun ba Rezolusaun Governu nian ida-ne’e, entre medida sira-seluk: a) sei suspende akizisaun ba veíkulu sira Estadu nian iha tinan 2022; b) liuhusi despaxu, Ministru Finansas, sei fixa númeru limitasaun ba viatura sira ne’ebé aloka ba órgaun no servisu ida-idak; c) kualkér akizisaun ba veíkulu sira Estadu nian, sei kompensa ho alieneasaun ba númeru veíkulu hanesan; d) no veíkulu hotu Estadu nian sei rejista iha baze dadus nasionál nian.
    Konsellu Ministrus aprova Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, hodi kria Ajénsia Nasionál ba Planeamentu, Monitorizasaun no Avaliasaun (ANAPMA).
    Ho aprovasaun ba diploma ida ne’e, Unidade ba Planeamentu, Monitorizasaun no Avaliasaun (UPMA) halakon no substitui ho Ajénsia Nasionál Planeamentu, Monitorizasaun no Avaliasaun (ANAPMA), hanesan serbisu sentrál administrasaun direta Estadu nian, ho autonomia administrativa no finanseira.
    Ajénsia ida-ne’e ninia misaun maka fó apoiu tékniku no administrativu ba Primeiru-Ministru, iha ninia kompeténsia sira kona-ba fortalesimentu institusionál Estadu nian no kona-ba koordenasaun asaun membru Governu nian, liuliu atu konkretiza objetivu no meta sira ne’ebé prevee iha Programa Governu nian.
    ANAPMA iha responsabilidade atu organiza, koordena no superviziona prosedimentu no prosesu administrativu sira ba planeamentu plurianuál nian husi médiu prazu, ba períodu tinan lima, no ba monitorizasaun no avaliasaun husi ninia implementasaun.
    Ajénsia ne’e dirije husi Diretór Ezekutivu ida, ne’ebé tuir ierarkia subordina ba Primeiru-Ministru no hetan tulun husi Diretór Adjuntu na’in tolu ne’ebé responsavel ba área Administrasaun no Finansas, ba área Planeamentu, no ba área monitorizasaun no avaliasaun.
    Hetan ona aprovasaun ba projetu Dekretu-Lei ne’ebé aprezenta mós husi Primeiru-Ministru, atu kria Servisu Apoiu ba Sosiedade Sivil no Auditoria Sosiál (SASSAS).
    Ho aprovasaun ba Dekretu-Lei ne-e, halakon Gabinete Apoiu ba Sosiedade Sivil no Unidade Auditoria Sosiál, husi Gabinete Primeiru-Ministru, sei transforma ba Servisu Apoiu ba Sosiedade Sivil no Auditoria Sosiál, hanesan mós serbisu sentrál ida ba administrasaun direta Estadu nian, ho autonomia administrativa no finanseira, hodi garante kapasidade resposta ho lalais ba servisu sira Administrasaun Públiku nian, ne’ebé responsavel atu hatán ba solisitasaun sira ne’ebé mai husi organizasaun sira sosiedade sivil nian.
    SASSAS dirije husi Diretór Ezekutivu ida, tuir ierarkia subordina ba Primeiru-Ministru no koadjuva husi Diretór Adjuntu ida ba subvensaun públika sira no Diretór Adjuntu ba Administrasaun no Finansas.
    Ikusliu, Konsellu Ministrus delibera atu deklara katak laiha objesaun ba omologasaun, husi Ministru Edukasaun, Juventude no Desportu, husi lista kandidatu sira ne’ebé aprova iha faze preliminár husi prova eskrita no mós ba realizasaun husi prova orál/entrevista ba kandidatu sira ne’e, ba kontratasaun tékniku na’in 93,  hodi prienxe vaga  iha nível servisu  sentrál  husi Ministériu ida-ne’e. REMATA
     
     
    hare tan
28 29 30 31 32 33 34