Sorumutuk Estraordináriu Konsellu Ministrus nian iha loron 18 fulan-novembru tinan 2023

Prezidénsia Konsellu Ministrus

  Portavós Governu Timor-Leste
IX Governu Konstitusionál

……………………………………………………………………………………………………………

Komunikadu Imprensa

Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 18 fulan-novembru tinan 2023

Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu Dili, no aprova ona projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Transportes no Komunikasaun, Miguel Marques Gonçalves, kona-ba Rejistu Embarkasaun no Ró no Servisu Inspesaun Téknika ba Ró, ne’ebé estabelese norma, prosedimentu rejistu no servisu inspesaun ba utilizasaun ró no embarkasaun nasionál, tuir padraun internasionál seguransa marítima no protesaun ambiente mariñu (tasi) nian.

*

*

****

Tuir proposta Ministru Komérsiu no Indústria, Filipus Nino Pereira, Konsellu Ministrus aprova projetu kona-ba:

Objetivu husi intervensaun lejizlativa ida-ne’e, liuliu atu estabelese vizaun ida ne’ebé fó prioridade liu ba adosaun polítikas adekuadas ba aumentu indústrias transformadoras dinámikas no invadoras, ne’ebé fornese merkadu nasionál no kontribui ba aumentu esportasaun, atrai investimentu privadu, kria empregu, promove no diversifika ekonomia, no bele kumpre Objetivus Dezenvolvimentu Sustentavel no Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu tinan 2011-2030 nian.

Objetivu ne’e mós atu promove aumentu industrializasaun iha país no diversifikasaun ekonómika, ne’ebé foka liu ba inovasaun no produsaun ne’ebé orienta ba esportasaun, inklui zonas ba prosesamentu esportasaun nian, korredór komersiál, parke industriál no zona ekonómika espesiál sira.

Diploma ne’e estabelese asaun polítika prioritária sira hodi promove atividade industriál iha país, ne’ebé foka liu ba iha industrializasaun prazu badak no médiu setór estratéjiku sira hanesan agrikultura, silvikultura, peska, turizmu, rekursus minerais no konstrusaun sivíl, enkuantu indústria sira ne’ebé bazeia ba rekursu lokál sira ne’ebé eziste, no, neineik, industrializasaun ne’ebé la bazeia de’it ba rekursu lokál sira, ho objetivu liu ba prosesamentu esportasaun nian.

***

Realidade, diploma ida ne’e prevee, regras balun hanesan kondisoins no insentivus hodi hala’o atividade industriál, nune’e mós rejime lisensiamentu setoriál no kontraordenasoins, ne’ebé ninia definisaun no prosedimentu sei halo liuhosi lejizlasaun komplementár.

Diploma ida-ne’e ho nia objetivu mós atu aliña kuadru legál no regulamentár iha Timor-Leste ho normas internasionais, atu bele fasilita prosesu adezaun ba ASEAN ne’ebé la’o hela no Organizasaun Mundiál Komérsiu, ne’ebé ho objetivu atu hakle’an asesibilidade ba merkadu esternu.

***

Ba atividade industriál ne’e ho risku ki’ik, objetivu mak atu estabelese sistema lisensiamentu zero, la presiza lisensa no vistoria (inspesaun) prévia hodi hahú atividade. Kona-ba atividade industriál ho risku médiu (boot-natoon) no risku boot, objetivu mak atu halo detallamentu legál no reguladór ida kona-ba rekizitus hodi hetan lisensa setoriál, ida ne’ebé sei hala’o maka liuhosi halo vistoria (inspesaun) uluk, hafoin ne’e maka autoridade kompetente emite lisensa ho autorizasaun atu ezerse atividade industriál ne’ebé hakarak.

Diploma ne’e estabelese obrigatoriedade inskrisaun iha kadastru industriál ba empreza industriál sira hotu, la haree ba izensaun lisensa ka kompeténsia husi entidade públika sira.

Nune’e mós prevee regra lubuk ida hodi la’o tuir durante hala’o atividade industriál nian, inklui mós rejime sansionatóriu uainhira iha violasaun, ne’ebé ho objetivu atu prevene risku sira, salvaguarda saúde públika no traballadór sira, fó seguransa ba ema no sasán/propriedade sira, kualidade ambiente, no ordenamentu territóriu ida ne’ebé loos, iha kuadru dezenvolvimentu industriál ne’ebé sustentável no responsabilidade sosiál husi empreza sira.

***

Rejime atuál, ne’ebé mai husi Dekretu-Lei n.º 34/2017, iha loron 27 fulan-setembru, ne’ebé altera husi Dekretu-Lei n.º 83/2022, iha loron 23 fulan-novembru, maske simplifika ona prosedimentu hodi hahú atividade ekonómika hotu-hotu, husik hela lakuna iha lisensiamentu estabelesimentu komersiál ne’ebé bele hamosu risku ba saúde, seguransa, moos (ijiéniku) ka ambiente

Diploma foun ida ne’e propoin hodi estabelese rejime setoriál ba lisensiamentu atividade komersiál sira, klasifika atividade sira ho risku ne’ebé iha relasaun. Diploma ne’e ninia Intensaun mak atu simplifika lisensiamentu ba atividade ho risku ki’ik, ne’ebé presiza de’it deklarasaun inísiu nian husi SERVE, iha tempu hanesan atividade ho risku ladún boot (media) no  risku boot, sei sujeita ba lisensiamentu setoriál, ne’ebé hetan supervizaun husi Diresaun Jerál Komérsiu nian.

Diploma ne’e mós ezije rejistu iha kadastru komersiál, la haree ba nesesidade lisensiamentu nian, no define regra sira, inklui rejime sansionatóriu uainhira iha violasaun. Ho Dekretu-Lei ida ne’e mós, ho objetivu atu prienxe lakuna sira, hodi simplifika prosedimentu no asegura seguransa no hakru’uk ba atividade komersiál sira iha Timor-Leste.

***

Projetu Dekretu-Lei ida ne’e propoin enkuadramentu jurídika foun ida ba Komérsiu Eletróniku no Asinatura Eletrónika iha Timor-Leste, rekoñese importánsia fundamentál ba komérsiu eletróniku iha kreximentu ekonómiku nian.

Projetu Dekretu-Lei ida-ne’e propoin rejime jurídiku jerál ida ne’ebé vigora ba tranzasaun, rejistu, no asinatura eletrónika sira, nune’e mós ba ninia utilizasaun, liuliu iha área komérsiu eletróniku nian, hodi rekoñese importánsia fundamentál komérsiu eletróniku nian  iha kreximentu ekonómiku.

Ho objetivu atu promove dezenvolvimentu tranzasaun komersiál eletrónika sira iha sosiedade informasaun nian, diploma ne’e inklui kestaun sira hanesan validade kontratu eletróniku nian, uzu rejistu eletróniku no estatutu asinatura eletrónika sira. Destaka mós kriasaun rejistu ba entidade sertifikadór sira, atu superviziona ho efikás liu, no atribui funsaun avaliasaun ba Ajénsia Teknolojia Informasaun no Komunikasaun I.P. (TIC TIMOR) nian. Diploma ne’e mós estabelese rejime sansionatóriu ida ba infrasaun sira iha ámbitu asinatura no komérsiu eletróniku.

Projetu Dekrelu-Lei ne’e ho objetivu atu fó estrutura jurídika ba nasaun ne’e, ne’ebé promove dezenvolvimentu tranzasaun komersiál eletrónika sira, iha ámbitu sosiedade informasaun nian ida ne’ebé luan liu. Ida ne’e buka mós atu kria oportunidade signifikativa sira ba investimentu no empregu, iha tempu hanesan promove kreximentu ekonómiku no inovasaun. Objetivu seluk mak atu fasilita interasaun no envolvimentu sidadaun sira no empreza sira ho Administrasaun Públika nian, aborda mós asuntu sira iha nivel nasionál no internasionál iha kontestu komérsiu eletróniku nian. Ikusliu, intervensaun Lejizlativa iha mós ninia objetivu atu enkoraja dezenvolvimentu komérsiu transfronteirisu la ho surat tahan (sein papél), hodi kontribui ba integrasaun ne’ebé boot liu husi Timor-Leste iha ekonomia rejionál no globál. REMATA

 

url: http://timor-leste.gov.tl?lang=tp&p=35121