Símbolu Nasionál

Bandeira

Bandeira da República Democrática de Timor-Leste

Bandeira Nasionál nia forma retangulár ho triângulus izóseles rua ne’ebé nia bazes sobrepostas ka hatuur ba malu, iha triângulu ida kôr metan ho altura ka aas hanesan un tersu kumprimentu ne’ebé hatuur ba ida seluk ho kôr kinur, i ida ne’e nia aas mak hanesan metade bandeira nia kumprimentu ka naruk. Iha loloos triângulu ho kôr metan nia klaran hatuur fitun mutin ida ho rohan naruk lima, ne’ebé simboliza naroman atu hatudu dalan. Fitun mutin nia rohan ida nakfila ba leten no hali’is ba sorin karuk, ba bandeira nia rohan leten liu. Bandeira nia parte sira seluk kôr mean tomak.

  • Kinur – kolonializmu nia ain-fatin
  • Metan - nakukun no beik laran ne’ebé tenke halakon;'
  • Mean - luta ba libertasaun nasionál;
  • Mutin - dame.

iha "Konstituisaun Repúblika Demokrátika de Timór-Leste", Parte 1, Artigu 15º

Inu Nasionál

“Pátria” mak inu Nasionál Repúblika Demokrátika Timór-Leste nian. Múzika kompoin iha 1975 , Afonso de Araújo mak halo ho letra Francisco Borja da Costa nian, “Pátria” adopta iha 2002 ho Restaurasaun Independênsia, hanesan inu Nasionál.

Pátria, Pátria, Timór-Leste, ita nia Nasaun.
Glória ba Povu no ba ita nia eróis libertasaun nasionál.
Pátria, Pátria, Timór-Leste, ita nia Nasaun.
Glória ba Povu no ba ita nia eróis libertasaun nasionál.
Ita manán hasoru kolonializmu, ita hakilar:
Hatuun imperializmu
Rai livre, Povu livre,
Lae,lae, lae ba explorasaun
Bá oin hamutuk, laran metin no barani
Halo funu hasoru imperializmu
inimigu Povu hotu-hotu nian, to’o vitória finál
liu dalan revolusaun.

Emblema Nasionál

Emblema Nasionál hanaran Belak no simboliza globu terrestre ka mundu kabuar ne’ebé inklui mós Timór-Leste, i nia mak símbolu unidade Nasionál;

Bandeira da República Democrática de Timor-Leste

 

Elementus Simbólikus

 

Bandeira da República Democrática de Timor-Leste Kôr mutin iha sirkunferênsia ka risku kabuar laran, fitun no nia naroman simboliza páz. Naroman mutin husi fitun simboliza naroman solidariedade no determinasaun atu lori dame ba mundu tomak. Fitun mutin nia rohan-naruk lima simboliza laran luak no laran moos ne’ebé hatudu ba Povu dalan ba dame.
Bandeira da República Democrática de Timor-Leste Iha sirkunferênsia nia laran, iha fali parte ne’ebé kle’an liu no kôr mutin nia leten ba, hatudu insígnia Foho Ramelau nian, ne’ebé pinta ho kôr mean iha nia ninin tomak, no kôr metan iha parte klaran, ne’ebé hadulas ho linha kinur osa-mean ida. Linha ne’ebé kinur, no mós livru nia faixas i marjens ka ninin, batar fulin ho háre fulin (espigas), roda ho nehan, rama-inan (arco) no rama isin (flecha) simboliza Riqueza ka Rikusoin tomak. Kôr metan iha Foho Ramelau klaran, kilat automátika no letras livru nian, simboliza obskurantizmu ka nakukun no beik laran ne’ebé tenke buka halakon. Kontornu ka linha ne’ebé hadulas Foho Ramelau ho kôr mean, letras, arus ka arkus, faixas nia kontornus ho livru, simboliza domin ba pátria i luta ba libertasaun nasionál;
Bandeira da República Democrática de Timor-Leste Ângulus ka sikun haat hamutuk ne’ebé integra insígnia Foho Ramelau simboliza prinsípiu kona-ba separasaun poderes no interdependênsia entre órgauns soberania Estadu;
Bandeira da República Democrática de Timor-Leste Livru ne’ebé naloke hela, roda ho nehan, batar fulin i háre fulin (espigas) hotu hamutuk simboliza sebedoria ka matenek no kbiit povu nian iha kontextu dezenvolvimentu áreas Edukasaun, Kultura, Justisa Sosiál, no mós áreas Agríkolas i industriais;
Bandeira da República Democrática de Timor-Leste Kilat naruk automátika, modelu AK-47/Galaxi, rama inan (arco) i rama isin (flecha) hotu hamutuk simboliza valores luta rezistênsia Povu nian ba Libertasaun Nasionál no autu-defeza ba onra ho dignidade soberania durante sékulus ka tinan atus-ba-atus;
Bandeira da República Democrática de Timor-Leste Lema UNIDADE, ASAUN, PROGRESU, reprezenta valores bázikus polítika no morál ne’ebé hatuur Nasaun no Povu tomak nia moris bá.
   Ba leten