Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 22 fulan-marsu tinan 2023

Prezidénsia Konsellu Ministrus

VIII Governu Konstitusionál

……………………………………………………………………………………………………………

Komunikadu Imprensa

Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 22 fulan-marsu tinan 2023

Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili no aprova ona alterasaun balun ba projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministra Saúde, Odete Maria Freitas Belo, kona-ba rejime jurídiku komersializasaun ba substituisaun susu-been inan nian.

Projetu Dekretu-Lei ida-ne’e delibera ona iha Sorumutuk Konsellu Ministrus iha loron 25 fulan-janeiru tinan 2023, maibé, tanba introdusaun husi alterasaun balun iha faze redasaun finál nian, presiza submete fali projetu Dekretu-Lei ida-ne’e ba deliberasaun foun.

Konsellu Ministrus halo ona aprovasaun ba Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Koordenadór Asuntus Ekonómikus, Joaquim Amaral, ho objetivu atu estende distribuisaun sesta bázika, ne’ebé estabelese husi Dekretu-Lei nu. 10/2022, loron 4 fulan-marsu, ne’ebé aprova ona medida sira ba reforsu distribuisaun sesta bázika nian ba família timoroan sira ne’ebé presiza liu no apoiu ba operadór ekonómiku lokál sira no ne’ebé kria ona rejime espesiál aprovizionamentu ida ba efeitu, iha ámbitu planu rekuperasaun ekonómika nian.

 

Ho aprovasaun ba diploma ida-ne’e, prazu distribuisaun sesta bázika, molok ne’e define ona to’o loron 30 fulan-maiu tinan 2023, estende tan to’o loron 30 fulan-juñu tinan 2023, ne’ebé sei suspensa atividade distribuisaun ne’e durante períodu kampaña eleitorál, ne’ebé legalmente fiksa ona ba eleisaun lejizlativa ne’ebé prevee ba loron 21 fulan-maiu tinan 2023.

 

…..

 

Aprova ona projetu Proposta Lei, ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru no Ministru Interiór, Taur Matan Ruak, kona-ba Kódigu Estrada nian.

Projetu neé ho objetivu atu mellora prevensaun no seguransa rodoviária (estrada no ponte) no kontribui hodi hamenus asidente tránzitu iha nasaun ne’e. Ho alterasaun sira ne’ebé introdús ona, ne’e ho intensaun atu fó protesaun jurídika ne’ebé boot-liu ba ema sira ne’ebé utiliza dalan públika, ho objetivu atu adapta sistema ne’ebé vigora hela ho globál tuir nesesidade daudaun nian, iha prokura ba ekilíbriu entre ezijénsia ne’ebé aumenta ba beibeik tanba aumentu kontínuu hosi tránzitu.

 

Prosede armonizasaun di’ak ida no atualizasaun ba regra jurídika sira ne’ebé aplika ba tránzitu iha dalan públiku sira, nune’e mós densifikasaun no klarifikasaun ba matéria sira kona-ba prosesu kontraordenasionál no ba atualizasaun montante multa kona-ba infrasaun Kódigu Estrada no ba ninia regulamentu sira.

 

…..

Aprova mós projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Petróleu no Minerais, Víctor da Conceição Soares, kona-ba Kondusaun Atividade Desmantelamentu iha Kampu Bayu-Undan nian.

 

Produsaun husi kontratu rua partilla produsaun ne’ebé asina entre membru sira ‘joint-venture’ do Bayu-Undan no Autoridade Nasionál Petróleu no Minerais (ANPM) neé remata, presiza halo desmantelamentu ba plataforma,estrutura, gazodutu, ka oleodutu hotu, no estrutura no ekipamentu sira ne’ebé asosia, iha termu ne’ebé prevee iha Kontratu Partilla Produsaun nian.

 

Dekretu-Lei ne’e ninia objetivu hodi estabelese rejime jurídiku ida ba ezersísiu Atividade Desmantelamentu iha Área Kontratu no iha territóriu Terrestre Timor-Leste nian, hodi garante simultáneamente protesaun saúde, seguransa no ambiente Timor-Leste no ba ninia povu.

….

Konsellu Ministrus aprova ona projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, no husi Prezidente Autoridade Rejiaun Administrativa Oekusi Ambenu (RAEOA), Arsénio Bano, kona-ba Jestaun Aeroportu Internasionál RAEOA no ba infraestrutura aeroportuáriu sira ne’ebé situa iha rejiaun ida-ne’e.

Diploma ne’e estabelese rejime jurídiku ba servisu públiku jestaun, esplorasaun, manutensaun, fiskalizasaun no dezenvolvimentu infraestrutura aeroportuária iha Rejiaun Administrativa Espesiál Oekusi Ambenu, tuir lejizlasaun ne’ebé vigora.

Podér no prerrogativa sira kona-ba atividade no servisu inerente sira ba aeródromu no aeroportu iha rejiaun ne’e sei transfere ba Empreza Públika Administrasaun Aeroportu no Navegasaun Aérea Timor-Leste (ANATL, E.P.) ba RAEOA, maibé la inklui iha kualkér diploma atribuisaun, kompeténsia ka direitu ANATL, E.P. nian, ne’ebé relasiona ho navegasaun aérea no meteorolojia aeronáutika.

Rai no beins imovel sira seluk ne’ebé tau instalasaun sira apoiu nian ba aviasaun sivíl ne’ebé lokaliza iha rejiaun sei sai parte integrante ba domíniu públiku aeroportuáriu no harii patrimóniu própriu Estadu nian destina diretamente ba RAEOA.

Kriasaun no definisaun ba servidór aeronáutiku no administrativa sira ne’ebé liga ba atividade aeroportuáriu sei sujeita ba aprovasaun Autoridade RAEOA.

…..

Aprova ona projetu Dekretu Governu, ne’ebé aprezenta husi Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus, Fidelis Manuel Leite Magalhães, ne’ebé aprova valor suplementu remuneratóriu ba formadór no númeru másimu oras ba funsionáriu ka ajente Administrasaun Públika ida-idak bele halo tinan-tinan no kondisaun ba ninia ezersísiu.

Objetivu husi Dekretu Governu mak atu regula suplementu remuneratoriu ba formadór ne’ebé kria husi Dekretu-Lei nu. 73/2022, loron 19 fulan-outubru.

Tanba ne’e, Governu define katak valór oras remunerasaun ba formadór korresponde 100% husi remunerasaun oráriu ne’ebé kalkula tuir Rejime Suplementu Remuneratóriu Administrasaun Públika nian no katak númeru másimu oras anuál ne’ebé sei ezerse durante periodu normál serbisu formadór nian maka 120.

…..

Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus mós halo aprezentasaun no aprova ona projetu Rezolusaun Governu ne’ebé determina, ba tinan 2023, tabela ba eskalaun sira ba pesoa koletiva públika no servisu personalizadu ne’ebé abranje husi Dekretu-Lei nu. 92/2022, loron 22 fulan-dezembru, ba efeitu determinasaun remunerasaun ba sira-nia titulár órgaun sira.

Tuir Dekretu-Lei nu. 92/2022, loron 22 fulan-dezembru ne’ebé aprova ona kona-ba provimentu no remunerasaun ba titulár órgaun husi pesoa koletiva sira ne’ebé integra an iha administrasaun indireta Estadu, Konsellu Ministrus aprova ona tabela kona-ba eskalaun pesoa koletiva públika no servisu personalizadu sira ba tinan 2023.

Tuir Dekretu-Lei nu. 92/2022, loron 22 fulan-dezembru, ne’ebé prevee kona-ba remunerasaun ba titulár órgaun diresaun ba pesoa koletiva sira:

1.     ho despeza média ne’ebé hanesan ka aas-liu husi dolar amerikanu millaun 10 maka valór ne’ebé korrespondente ba 90% husi remunerasaun Primeiru-Ministru nian;

2.     ho despeza média ne’ebé hanesan ka aas-liu husi dolar amerikanu millaun 5 maka valór ne’ebé korrespondente ba 80% husi remunerasaun Primeiru-Ministru nian;

3.     ho despeza média ne’ebé hanesan ka aas-liu husi dolar amerikanu millaun 1 maka valór ne’ebé korrespondente ba 70% husi remunerasaun Primeiru-Ministru nian; no

4.     ho despeza média ne’ebé menus-liu husi dolar amerikanu millaun 1 maka valór ne’ebé korrespondente ba 60% husi remunerasaun Primeiru-Ministru nian;

 …..

Konsellu Ministrus aprova ona projetu Rezolusaun Governu, ne’ebé aprezenta husi Ministru Edukasaun Juventude no Desportu, Armindo Maia, no husi Sekretáriu Estadu Juventude no Desportu, Abrão Saldanha, kona-ba Planu Asaun Nasionál ba Juventude no Abordajen Integrada Dezenvolvimentu Juventude.

Ho Rezolusaun ida-ne’e, Governu afirma filafali ninia kompromisu, vontade no determinasaun ba dezenvolvimentu juventude no implementasaun ba Polítika Nasionál Juventude nian, nune’e mós atu halo aprovasaun Planu Asaun Juventude tinan 2023 to’o tinan 2027 no ba definisaun markadór juventude no mekanizmu ba abordajen ne’ebé integra ba dezenvolvimentu juventude ne’ebé define  iha planu nasionál husi sesaun interministeriál oioin.

Rezolusaun Governu ida-ne’e ninia objetivu importante mak atu lansa baze ba forma foun ida ba Governu atu halo lei iha área Juventude, ho intensaun atu promove kriasaun ba norma sira ne’ebé sei fó benefísiu ba joven sira-nia dezenvolvimentu, iha ne’ebé futuru Timor-Leste nian depozita iha juventude sira país ne’e nian. Lejizlasaun hotu-hotu ne’ebé Governu prodús tenke sai alvu ba análize ida ne’ebé kle’an ne’ebé sei haree liu ba ninia impaktu sira ba joven sira, pozitividade ka negatividade husi impaktu ne’e no kompatibilidade hosi norma sira ne’ebé iha hela análize ho Polítika Nasionál Juventude, nune’e mós lejizlasaun sira seluk ne’ebé importa direitu no obrigasaun ba joven sira.

Entidade sira ho natureza privada, titulár ka la’ós titulár estatutu interese públiku nian, insentiva mós sira hodi adota iha sira-nia negósiu no atividade sira, kualkér ninia natureza, medida avaliasaun interna ba impaktu iha juventude, ne’ebé enkoraja, hodi duni sira-nia objetivu no ezersísiu ba sira-nia atividade, nune’e mós sira konsidera pontu prinsipal tebes ne’ebé Polítika Nasionál Juventude define ona.

Planu Asaun Nasionál Juventude ne’e rejista iha área prinsipál lima (edukasaun, moris saudavel, empregu, partisipasaun sívika no violénsia) sira-ne’e hanesan proposta intervensaun konjuntu ida ne’ebé sei implementa husi liña ministeriál oioin.

…..

Aprova ona projetu Dekretu-Lei, ne’ebé aprezenta husi Ministru Defeza, Filomeno da Paixão de Jesus, ba alterasaun dahuluk Dekretu-Lei nu. 5/2022, loron 19 fulan-jeneiru, ne’ebé aprova ona Estatutu Orgániku ba FALINTIL – Forsa Defeza Timor- Leste (F-FDTL).

Alterasaun ida-ne’e ho ninia objetivu atu ajusta estrutura orgániku-funsionáriu militár F-FDTL, ne’ebé esklarese kompeténsia husi sira-nia órgaun no servisu no hadi’a artikulasaun polítiku militár kona-ba komponente militár Defeza Nasionál nian.  Ho objetivu mós atu kompatibiliza estrutura órganika ba F-FDTL ho dokumentu estruturante sira Planu Estratéjiku Defeza Nasionál.  Ho Dekretu-Lei ida-ne’e sei revoga órgaun no servisu Autoridade Marítima Nasionál nian, ne’ebé sei regula liuhusi lejizlasaun ne’e rasik, ne’ebé atende ba ninia natureza sivíl loloos, iha konseitu seguransa marítima nia laran.

….

Tuir projetu sira ne’ebé aprezenta husi Ministru Obras Públikas, Abel Pires da Silva,  Konsellu Ministrus delibera ona hodi autoriza despeza ba transferénsia fundu Orsamentu Jerál Estadu ba Programa “798 Bee no Saneamentu” husi Ministériu  Obras Públikas ba Empreza Públika Bee Timor-Leste (BTL, EP) no ba Programa “802 Eletrisidade” husi Ministériu Obras Públikas ba Empreza Públika Eletrisidade Timor-Leste (EDTL, EP).

Ho nune’e, Konsellu Ministrus delibera ona hodi autoriza despeza ba selebrasaun kontratu subvensaun nian entre MOP no BTL, EP ho valór dolar amerikanu hamutuk millaun 18 no entre MOP no EDTL, EP ho valór dolar amerikanu hamutuk millaun 100.

Objetivu husi transferénsia fundu sira ne’e nian mak atu  permite BTL, EP no EDTL, EP atu fó rekursu sira ne’ebé presiza hodi realiza no haluan bee no saneamentu, no fornesimentu enerjia  elétrika, liuliu, ba territóriu nasionál tomak, servisu públiku esensiál sira ba produsaun no ekonomia país nian.

…..

Tuir projetu ne’ebé aprezenta husi Ministru Finansas, Rui Augusto Gomes, Konsellu Ministrus delibera ona hodi autoriza realizasaun despeza ho valór dolar amerikanu hamutuk millaun 15 kona-ba atribuisaun ba subvensaun anuál ida ba Konferénsia Episkopál Timorense (CET- sigla iha lian portugés).

Subvensaun anuál ida-ne’e ba Konferénsia Episkopál Timorense sei realiza tuir akordu ne’ebé asina ona iha loron 14 fulan-agostu tinan 2015, entre Timor-Leste no Santa Sé no Akordu-Kuadru ne’ebé asina iha loron 16 fulan-juñu tinan 2017 entre Governu CET, ne’ebé prevee kontribuisaun anuál ida, tuir disponibilidade finanseira Governu nian, ba atividade sira ho karater sosiál, edukativu no governu ekleziál Igreja Katólika nian.

…..

Konsellu Ministrus aprova ona projetu Rezolusaun Governu, ne’ebé aprezenta husi Ministra Saúde, Odete Maria Freitas Belo, ba nomeasaun Konsellu Diretivu Institutu Nasionál Saúde Públika Timor-Leste (INSP-TL).

Nune’e, nomeia Merita Antónia Armindo Monteiro, hodi ezerse kargu hanesan Prezidente Konsellu Diretivu Institutu Nasionál Saúde Públika Timor-Leste, tuir rejime komisaun servisu, ho durasaun tinan haat.

Nomeia mós Lourenço Camnahas no Ismael Salvador da Costa Barreto, hodi ezerse kargu hanesan vogál sira ba Konsellu Diretivu INSP-TL nian, tuir rejime kontratasaun tempu parsiál, ho durasaun tinan haat.

….

Ikusliu, Ministru Obras Públikas, Abel Pires da Silva, halo aprezentasaun preliminár ida kona-ba opsaun sira hodi solusiona pagamentu ba eis-funsionáriu empreza “Lorosa’e Segurança”, ne’ebé halo serbisu seguransa ba instalasaun produsaun no distribuisaun eletrisidade no ne’ebé rekuza hodi sai husi sira-nia postu no asina kontratu ho empreza foun, liuliu traballadór subestasaun sira husi Baukau, Maliana no Manatutu. REMATA

url: http://timor-leste.gov.tl?lang=tp&p=32477