Sorumutuk ba da-3 Komisaun Koordenasaun no Akompañamentu Reforma Institusionál

Seg. 21 marsu 2022, 17:13h
275514746_2967162730199084_7065581100474989562_n

Primeiru-Ministru, Taur Matan Ruak, iha loron 21 fulan-marsu tinan 2022, iha Palásiu Governu, Dili, prezide sorumutuk ba da-3 Komisaun Koordenasaun no Akompañamentu Reforma Institusionál (CCARI – Sigla iha lian portugés), ne’ebé kria husi Rezolusaun Governu n. 29/2020 loron 19 fulan-agostu.

Aleinde Primeiru-Ministru, inklui mós iha komisaun ne’e Ministru sira ne’ebé responsavel ba orientasaun implementasaun nian ba reforma institusionál boot haat ne’e ida-idak ne’ebé la’o hela – Reforma Administrasaun Públika (RAP) Reforma Fiskál no Jestaun Finanseira Públika (RFGFP – Sigla iha lian portugés) Reforma Judisiária (RJ) no Prosesu Desentralizasaun (PD) nian.

Reforma haat ne’e iha ligasaun ba malu no iha objetivu komún atu hadi’a oinsá jere setór públiku no oinsá nia funsiona, nune’e mós atu asegura katak Estadu funsiona iha kuadru legalidade ida no iha kuadru seguransa jurídika ne’ebé efetiva ho maneira ne’ebé efisiente no efikás liu.

Sorumutuk ne’e hetan mós partisipasaun husi Ministru Prezidénsia Konsellu Ministrus, Fidelis Manuel Leite Magalhães, ne’ebé fó apoiu ba Primeiru-Ministru iha koordenasaun globál ba reforma institusionál sira, no ne’ebé responsavel ba reforma administrasaun públika, Ministru Finansas, Rui Augusto Gomes, ne’ebé responsavel ba prosesu reforma fiskál no jestaun finanseira públika nian, Ministru Justisa, Manuel Cárceres da Costa, ne’ebé dirije reforma judisiária no Vise-Ministru Administrasaun Estatál, Lino de Jesus Torrezão, ne’ebé responsavel ba prosesu desentralizasaun nian.

Komisaun koordenadora ida-ne’e ninia misaun atu estabelese diresaun no vizaun jerál sira  ba reforma ka programa sira, koordena dezeñu, programasaun no implementasaun ne’ebé konsistente ba reforma sira, atu promove sinerjia no kooperasaun entre reforma sira, atu halakon obstákulu no sobrepozisaun sira entre reforma sira, atu fornese apoiu polítiku ba reforma sira no garante dezempeñu ida ne’ebé di’ak no implementasaun oportuna ba reforma sira.

Durante sorumutuk ne’e, aleinde fahe informasaun kona-ba evolusaun prosesu sira reforma ida-idak nian, buka mós oinsá atu hetan resposta sira ba dezafiu sira ne’ebé hasoru no foti desizaun nesesária sira hodi hadi’a prosesu reforma nian ida-idak.

 

Reforma Administrasaun Públika (RAP) ho objetivu atu transforma administrasaun públika, ho foku ba estrutura sira podér sentrál nian. RAP nia intensaun atu aperfeisoa prosesu sira prestasaun serbisu nian, atu haforsa responsabilidade no insentivu sira dezempeñu nian, atu hadi’a jestaun no dezenvolvimentu ba rekursus umanus, atu revee funsaun no estrutura sira administrasaun públika nian no atu hadi’a serbisu administrativu sira ne’ebé presta ba sidadaun no empreza sira.

Reforma Fiskál no Jestaun Finanseira Públika (RFGFP – Sigla iha lian portugés) ho nia objetivu atu hadi’a orsamentu sira, inklui ninia elaborasaun, transparénsia no ezekusaun. Reforma ida-ne’e, tenke garante relasaun kustu/benefísiu ida ne’ebé boot liu iha jestaun finanseira no iha prestasaun ba serbisu sira, desentraliza no mellora aprovizionamentu, jestaun finanseira no ativu sira no hadi’a mobilizasaun no kobransa ba reseita sira.

Reforma Judisiária (RJ) ho objetivu atu hametin sistema Judisiáriu no instituisaun sira ne’ebé envolve iha provizaun justisa nian.

Prosesu Desentralizasaun (PD) nian ho objetivu atu haforsa responsabilidade polítika lokál no munisipál, no governasaun di’ak, atu transfere funsaun no responsabilidade sira Governu Sentrál nian ba administrasaun subnasionál sira, atu dezenvolve mekanizmu sira desentralizasaun fiskál nian no resesaun ba reseita sira husi fonte rasik no atu hadi’a jestaun no administrasaun iha Munisípiu sira.

   Ba leten