Sorumutuk Estraordináriu Konsellu Ministrus nian iha loron 15 fulan-marsu tinan 2021

Prezidénsia Konsellu Ministrus

VIII Governu Konstitusionál

...........................................................................................................................

Komunikadu Imprensa

Sorumutuk Estraordináriu Konsellu Ministrus nian iha loron 15 fulan-marsu tinan 2021

Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Ministériu Finansas,  iha Dili no, hafoin halo análize ba aprezentasaun husi koordenadór sira Sentru Integradu Jestaun Krize nian, kona-ba pontu situasaun epidemiolójika iha Timor-Leste, aprova ona projetu ida kona-ba Rezolusaun Governu nian atu mantein serka sanitária ida iha Munisípiu Dili, to’o tuku 23:59 iha loron 2 fulan-abril tinan 2021.

Nune’e, postu fronteira sira ne’ebé instala iha área munisípiu ne’e kontinua taka no bandu sirkulasaun ema nian entre munisípiu ne’e ho sirkunskrisaun administrativa sira-seluk, exetu iha kazu sira ho fundamentu forte tanba razaun seguransa públika, saúde públika, asisténsia umanitária, manutensaun husi sistema abastesimentu públiku, ka razaun seluk ne’ebé presiza atu hala’o ba interese públiku nian. Pedidu sira ba sirkulasaun entre Munisípiu Dili no sirkunskrisaun administrativa sira-seluk dirije husi interesadu sira ba Diretór Sentru Integradu Jestaun Krize nian, no di’ak liu mak aprezenta liuhusi enderesu korreiu eletróniku.

Ema no sasán ne’ebé, bazeia ba regra sira ne’ebé estabelese ona iha diploma ida ne’e,  tama ka sai husi Munisípiu Dili, tenke tranzita liuhusi sentru kontrolu integradu ida ne’ebé lokaliza iha entrada terrestre leste, sentru no oeste, no iha postu fronteira sira tasi no aérea nian. Sentru kontrolu integradu hirak ne’e funsiona iha segunda, kuarta no sesta, entre tuku 06:00 dadeer to’o tuku 16:00 loro-kraik, no ninia funsionamentu asegura husi ekipa funsionáriu, ajente ka traballadór sira administrasaun públika nian ne’ebé nomeia husi Ministru Interiór, Ministra saúde, Ministru Administrasaun Estatál no Ministru Agrikultura no Peskas, ne’ebé sei informa Diretór Sentru Integradu Jestaun Krize kona-ba identidade no sira-nia kontaktu.

Kondutór no tripulasaun seluk husi veíkulu ne’ebé hetan autorizasaun atu tula sasán ne’ebé atu mai Dili, ka sira ne’ebé atu sai husi Dili, hapara ninia atividade iha sentru kontrolu integradu, no iha ne’ebá substitui husi kondutór ka tripulasaun seluk, no la hanesan, ne’ebé sei garante kontinuasaun transporte ne’e nian. Molok hala’o substituisaun kondutór no tripulasaun sira, ekipa sira husi sentru kontrolu integradu hamoos karreta laran ne’e, liuliu parte iha ne’ebé kondutór no tripulasaun sira ne’e tenke tuur ba, tuir norma sira ne’ebé sei aprova husi diploma ministeriál husi Ministra Saúde.

Iha kazu sira ne’ebé mak sirkulasaun sasán hala’o liuhusi transporte tasi ka aéreu nian, ninia tripulasaun sira tenke mantein iha roo no aviaun laran, ka, bainhira la posivel, sira labele sai husi zona internasionál portu ka aeroportu nian, tenke uza máskara hodi taka ibun no inus, no tenke halo distansiamentu pelumenus metru ida husi ema seluk.

Aprova mós projetu Rezolusaun Governu nian ne’ebé mantein impozisaun konfinamentu domisiliáriu jerál nian ba ema hotu ne’ebé mak oras ne’e daudaun hela iha Munisípiu Dili, ne’ebé tenke hela iha sira nia uma ka iha sira nia alojamentu temporáriu.

Exesionalmente, ema sira bele sai husi iha sira-nia hela fatin ka husi sira nia alojamentu temporáriu iha Munisípiu Dili, bainhira tenke ba ospitál atu konsulta ba médiku no atu hetan ai-moruk; atu akompaña membru família ka ema ne’ebé nia maka tau matan hodi hetan asisténsia iha ospitál, médiku no ka atu hetan ai-moruk, atu fó asisténsia ba ema seluk ne’ebé presiza ho razaun saúde nian, protesaun sosiál ka asisténsia umanitária; atu aprezenta keixa ka denúnsia iha Ministériu Públiku, iha Provedoria Direitus Umanus no Justisa nian ka iha kualkér órgaun polísia kriminál; atu komparese iha dilijénsia judisiál ka polisiál sira iha ne’ebé simu notifikasaun; atu sosa ai-han, refeisaun, sasán ba primeira nesesidade ka kombustivel; atu selu servisu eletrisidade, telekomunikasaun ka asesu ba internet nian; atu hetan asesu ba servisu finanseiru; atu halo atividade profisionál, bainhira superiór ierárkiku la fó dispensa, iha kazu  funsionáriu, ajente ka traballadór administrasaun públika nian, ka bainhira entidade empregadora rasik la fó dispensa, iha kazu traballadór iha setór privadu ekonomia nian; atu partisipa iha funerál sira, tuir regra ne’ebé prevee iha Rezolusaun Governu nian ne’e.

Dezlokasaun hirak ne’e bele hala’o de’it durante tempu ne’ebé presiza tebes atu konkretiza objetivu dezlokasaun ne’e nian, no bainhira akontese tanba razaun serbisu, ema tenke lori dokumentu ne’ebé hatudu sira nia obrigasaun atu ba no hela iha serbisu fatin.

Bandu atu transporte públiku sira hala’o movimentu iha área sira hotu iha Munisípiu Dili, liuliu, mikrolets, biskota no taksi sira;

Estabelesimentu komersiál, industriál, artezanál no prestasaun servisu setór privadu ekonomia nian sira hotu ne’ebé dezenvolve atividade iha Munisípiu Dili, tenke taka ba públiku, exetu estabelesimentu komersiál sira ne’ebé fa’an ai-han, bee no sasán esensiál seluk, liuliu supermerkadu, minimerkadu no kiós sira; estabelesimentu sira ne’ebé presta kuidadu médiku no fa’an ai-moruk; estabelesimentu sira ne’ebé presta servisu protesaun sosiál; farmásia sira; postu sira ba revenda kombustivel ka gás nian; estabelesimentu komersiál iha ne’ebé hala’o pagamentu ba fornesimentu enerjia elétrika, asesu ba internet ka telekomunikasoins; órgaun komunikasaun sosiál; estabelesimentu oteleiru no sira ne’ebé hanesan, tuir regra ne’ebé estabelese iha Rezolusaun Governu ne’e nian;  estaurante, warung sira no sira ne’ebé hanesan, tuir regra ne’ebé estabelese iha Rezolusaun Governu ne’e nian; instituisaun finanseira, liuliu banku no entidade sira ne’ebé iha lisensa atu hala’o transferénsia internasionál osan nian; empreza konstrusaun sivíl ka atividade sira ne’ebé liga ho konstrusaun sivíl ne’ebé hetan adjudikasaun kontratu públiku nian sira; empreza sira ne’ebé presta servisu tékniku manutensaun, reparasaun ka funsionamentu ba sentrál sira produsaun enerjia elétrika nian ka rede elétrika nasionál; empreza transporte karga nian liuhusi rai, tasi no aéreu nian; estabelesimentu sira ne’ebé fa’an materiál funeráriu ka presta servisu funeráriu nian, tuir regra ne’ebé hatuur iha Rezolusaun Governu ne’e nian; empreza sira ne’ebé presta servisu kontrolu peste nian (Pest Control); empreza sira ne’ebé presta servisu limpeza ba saneamentu no ezgotu sira.

Traballadór no kliente estabelesimentu komersiál no empreza sira ne’e nian, molok atu tama ba estabelesimentu komersiál ka empreza nian sira, tenke fase liman no taka inus ho ibun ho máskara. Durante tempu ne’ebé sira sei hela iha estabelesimentu no empreza nia-laran, sira tenke kontinua uza máskara hodi taka inus ho ibun, mantein distansiamentu sosiál husi pelumenus metru ida ho ema seluk, ho ne’ebé sira la hela hamutuk, iha ekonomia komún no sira tenke fase liman beibeik. Durante tempu ne’ebé sei hein atu tama ba estabelesimentu sira ne’e nian, kliente sira tenke hein iha li’ur, no mantein distánsia pelumenus metru ida ho ema seluk, ho ne’ebé sira la hela hamutuk, iha ekonomia komún.

Estabelesimentu komersiál, industriál, artezanál ka prestasaun servisu nian sira setór privadu ekonomia nian ne’ebé taka ba públiku, bele mantein sira-nia atividade liuhusi servisu entrega ba hela-fatin.

Restaurante sira no empreza sira ne’ebé hanesan bele fornese de’it hahán liuhusi opsaun atu lori ba uma ka ba fatin alojamentu temporáriu,  ka opsaun atu entrega ba uma ka otél. Ema ne’ebé hela iha otél sira tenke han iha nia kuartu rasik.

Merkadu Munisipál Dili nian, liuliu Merkadu Manleuana no Merkadu Taibesi,  kontinua funsiona no operadór no utente ida-idak, molok tama ba merkadu sira ne’e, tenke fase liman no kontinua uza máskara hodi taka inus no ibun, no mós mantein distánsia pelumenus metru ida ho ema seluk, ho ne’ebé sira la hela hamutuk. Bainhira forsa seguransa sira haree katak labele mantein distánsia sosiál pelumenus metru ida entre utente sira, sei impede utente foun sira atu tama ba resintu merkadu to’o númeru utente sira ne’e sufisiente atu kumpre distánsia ne’ebé temi ona.

Vendedór ambulante ba sasán ka servisu ba primeira nesesidade nian, liuliu produtu ai-han, espesialmente modo tahan, no mós komersiante sira ne’ebé hala’o atividade iha merkadu, tenke mantein máskara hodi taka inus no ibun, tenke fase liman beibeik, no mantein distánsia pelumenus metru ida ho vendedór sira seluk no ho kliente sira, no sira mós tenke garante katak ema la halibur malu hamutuk iha fatin ne’ebé sira hala’o sira-nia atividade.

Bandu atu organiza no hala’o serimónia funerál nian iha ne’ebé ema liu na’in sanulu maka partisipa. Ema ne’ebé partisipa iha serimónia ne’e tenke uza máskara hodi taka inus no ibun, no mantein distánsia pelumenus metru ida ho ema seluk ne’ebé partisipa iha serimónia ne’e.

Autoridade polisiál nian sira fiskaliza kumprimentu ba regra sira ne’ebé hatuur ona iha Rezolusaun Governu nian ne’e no aviza infratór sira katak se sira kontinua nafatin hodi la kumpre ba Rezolusaun ne’e, bele konsidera prátika ba krime dezobediénsia nian ida. Autoridade polisiál sira sei komunika ba Ministériu Públiku identidade husi ema ne’ebé, hafoin avizu ne’ebé prevee iha fraze anteriór, kontinua la respeita regra sira ne’ebé prevee ona iha Rezolusaun Governu ne’e nian. Karik regra sira ne’ebé prevee iha Rezolusaun Governu ne’e nian ema husi rai-li’ur maka la respeita, autoridade polisiál sira sei komunika sira nia identidade ba Servisu Migrasaun.

Konsellu Ministrus aprova mós projetu Rezolusaun Governu nian sira atu impoin serka sanitária no konfinamentu obrigatóriu  iha Munisípiu Baukau no Munisípiu Vikeke, to’o loron 29 fulan-marsu. Regra aplikasaun nian sira ba serka sanitária no konfinamentu nian iha munisípiu rua ne’e, hanesan ho regra sira ba Munisipiu Dili nian, ho ajustamentu no adaptasaun sira ne’ebé  presiza ba realidade munisípiu rua ne’e nian. REMATA

   Ba leten