Governu Timor-Leste

Prezidénsia Konsellu Ministrus

VIII Governu Konstitusionál

...........................................................................................................................

Komunikadu Imprensa

Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 23 fulan-outubru tinan 2019

Konsellu Ministrus ne’e hala’o ona sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili no analisa ona Planu-mestre ba rekualifikasaun aeroportu internasionál Dili nian, ne’ebé aprezenta husi Komisaun Interministeriál ba negosiasaun apoiu finanseiru nian ba rekualifikasaun Aeroportu Internasionál Prezidente Nicolau Lobato. Harii iha loron 24 fulan-maiu tinan 2019, Komisaun Interministeriál ne’e prezide husi Ministru Estadu Prezidénsia Konsellu Ministrus no komposta husi Ministra Finansas iha ezersísiu, husi Ministru Negósius Estranjeirus no Kooperasaun, husi Ministru Obras Públikas no husi Ministru Transporte no Komunikasaun. Komisaun Interministeriál ne’e, hamutuk ho Grupu Serbisu Interministeriál ba Projetu Dezenvolvimentu Aeroportu Internasionál Prezidente Nicolau Lobato nian, halo ona serbisu to’o oras ne’e kona-ba análize rekizitu tékniku, sosiál, ambientál, finanseiru no jurídiku sira kona-ba ba opsaun sira atu hanaruk pista aterrajen nian no opsaun atu halo rekualifikasaun terminál aeroportu nian.

Konsellu Ministrus asiste ona aprezentasaun husi TNA Solution kona-ba proposta investimentu privadu nian ida iha área jestaun rezíduu urbanu sira. Konsórsiu ida-ne’e hakarak investe iha programa jestaun rekolla no tratamentu rezíduu sira iha Munisípiu Dili, iha projetu ida-ne’ebé la presiza kualkér investimentu husi Governu no hakarak transforma fatin soe fo’er nian iha Tibar ba estasaun tratamentu rezíduu nian ida, ne’ebé inklui tratamentu bee, resiklajen no produsaun adubu nian.

Ministru Reforma Lejizlativa no Asuntus Parlamentares, Fidelis Manuel Leite Magalhães, aprezenta ona Proposta Lei rua, ne’ebé Konsellu Ministrus aprova ona, kona-ba Rejime Jurídiku Arbitrajen Voluntária no autorizasaun lejizlativa ba alterasaun Kódigu Prosesu Sivíl nian. Proposta lei sira ne’e ninia objetivu mak atu garante melloria no fortalesimentu sistema administrasaun justisa nian, atu nune’e bele oferese, ba sidadaun hotu-hotu, servisu jurizdisionál ida ne’ebé asegura rezolusaun objetiva, imparsiál, ekuitativa, util no efisiente ba litíjiu sira.

Ministru Reforma Lejizlativa no Asuntus Parlamentares, aprezenta ona mós Proposta Rezolusaun nian ba Parlamentu Nasionál, kona-ba Adezaun Timor-Leste nian ba Konvensaun Novaiorke tinan 1958 nian, ne’ebé ko’alia kona-ba rekoñesimentu no ezekusaun sentensa arbitrál estranjeira sira. Ho konsiderasaun katak Konvensaun Novaiorke ne’e sai nu’udar pilár esensiál ida husi arbitrajen internasionál nian, no katak Estadu hamutuk 161 maka ratifika ona, adezaun Timor-Leste nian sai nu’udar insentivu importante atu intensifika relasaun komersiál sira ho nasaun seluk sira, no fatór ida atu promove investimentu estranjeiru nian iha rai-laran.

Konsellu Ministrus aprova ona proposta ida kona-ba Rezolusaun Governu nian, ne’ebé aprezenta husi Ministru Reforma Lejizlativa no Asuntus Parlamentares, ne’ebé aprova Rejimentu Konsellu Ministrus nian. Revizaun ba Rejimentu ne’e buka atu reforsa momentu foti desizaun atu halo lei, hodi orienta didi’ak prosedimentu lejizlativu nian, atu nune’e bele kumpre objetivu sira husi Orgánika Governu nian atu reforsa kontrolu polítiku Konsellu Ministrus nian kona-ba atividade reforma lejizlativa, liu-liu Primeiru-Ministru nian, bainhira ezerse podér sira atu dirije asaun Governu nian.

Ministru Defeza, Filomeno da Paixão de Jesus, aprezenta proposta kona-ba Rezolusaun Governu nian, ne’ebé Konsellu Ministrus aprova ona, relasiona ho Efetivu Anuál atu Inkorpora iha FALINTIL – Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL). Nune’e, iha tinan 2020, sei inkorpora membru hamutuk 600, ne’ebé destina ba klase Prasa iha F-FDTL.

Ministru Obras Públikas, Salvador Soares dos Reis Pires no Diretór Komisaun Nasionál Aprovizionamentu (KNA), Aniceto do Rosário, aprezenta proposta Deliberasaun nian ida, ne’ebé Konsellu Ministrus aprova ona, atu loke filafali konkursu públiku ba fornesimentu kombustivel kmaan ba sentrál elétrika Hera iha tinan 2019 no 2020, tanba empreza ida husi empreza hirak ne’ebé halo parte ba konsórsiu manán-na’in iha konkursu dahuluk, dada an tiha.

Diretora KNA aprezenta mós Proposta Deliberasaun nian ba adjudikasaun kontratu kona-ba harii Tribunál Distritál Dili nian foun, ne’ebé ninia prosesu aprovizionamentu nian remata ona ho imparsialidade no transparénsia, no verifika ona katak empreza manán-na’in ne’e prienxe duni rekizitu hotu-hotu ne’ebé ezije. Projetu ne’e sei finansia ho orsamentu husi Fundu Infraestruturas nian.

Konsellu Ministrus aprova mensajen ida ne’ebé hato’o ksolok boot ba Sua Exelénsia, Prezidente Repúblika Indonézia, Joko Widodo, no ba Sua Exelénsia, Viseprezidente, Ma’ruf Amim, kona-ba pose ne’ebé sira simu ona, hodi husu boot atu sira hetan susesu di’ak iha kargu boot ne’ebé sira simu ona atu dezempeña.

Ikus liu, Ministru Administrasaun Estatál iha ezersísiu, Abílio José Caetano, halo aprezentasaun ida kona-ba dezastre naturál sira no destruisaun uma no propriedade sira seluk, ne’ebé afeta ona fatin oin-oin iha nasaun ne’e, no Konsellu Ministrus delibera ona apoiu umanitáriu nian ba populasaun ne’ebé afetada. Ministériu Administrasaun Estatál, hamutuk ho Ministériu relevante sira seluk, sei identifika detalle hotu-hotu ne’ebé presiza atu distribui apoiu ne’e. REMATA