Timor-Leste lansa Relatóriu dahuluk husi Levantamentu Nasionál kona-ba Traballu Infantíl no Relatóriu Mini-Peskiza Forsa Traballu iha 2016

Seg. 07 outubru 2019, 16:36h
Imagem1

Governu Timor-Leste marka tan pasu importante ida iha ninia esforsu atu halakon forma hotu-hotu husi Traballu Infantíl, liuliu prátika sira ne’ebé aat liu husi traballu infantíl, ho Lansamentu no publikasaun Relatóriu Nasionál Analítiku husi Peskiza Nasionál kona-ba Traballu Infantíl iha Timor-Leste iha 2016. Relatóriu kona-ba Traballu Infantíl, nu’udar relatóriu dahuluk husi tipu ne’e, lansa iha loron 07 fulan-outubru tinan 2019, iha Dili, hamutuk ho Relatóriu husi Mini-Peskiza kona-ba Forsa Traballu Timor-Leste nian iha 2016.

Peskiza kona-ba Traballu Infantíl tinan 2016, Diresaun-Jerál Estatístika husi Ministériu Finansas no Sekretáriu Estadu Formasaun Profisionál no Empregu (SEFOPE) Timor-Leste maka hala’o, ho apoiu tékniku husi Organizasaun Internasionál ba Traballu (ILO - sigla iha lian inglés).

Apoiu ne’ebé ILO fó ne’e bazeia ba akordu kooperativu sira kona-ba Programa Asaun Globál ba Asuntu Traballu infantíl (GAP 11) no kona-ba Projetu Medisaun ba Konxiensializasaun no envolvimentu polítiku atu aselera asaun kontra Traballu Infantíl no Traballu Forsadu (MAP 16), ne’ebé hetan finansiamentu husi Departamentu Traballu Estadus Unidus nian.

Relatóriu ida-ne’e iha mós ligasaun ho Ajenda 2030 (Objetivu sira husi Dezenvolvimentu Sustentavel), iha ninia objetivu 8.7, ne’ebé ezije medida imediata no efikás sira atu luta hasoru traballu forsadu, halakon eskravidaun moderna no tráfiku umanu, no mós atu asegura proibisaun no eliminasaun forma sira ne’ebé aat liu husi traballu infantíl.

“Timor-Leste nia futuru iha jerasaun oinmai sira-nia liman. Labarik sira ne’e mak ita nia futuru; Nune’e, peskiza kona-ba Traballu Infantíl nu’udar instrumentu-xave ida atu implementa Governu nia inisiativa no programa sira seluk tan ne’ebé fasil atu monitoriza, no ne’ebé bele uza nu’udar instrumentu ba melloria sustentavel sira iha futuru”, Ministra Finansas iha Ezersísiu no atuál Vise-Ministra Finansas, Sara Lobo Brites hateten.

“ILO hato’o parabéns ba Governu ba esforsu konkretu ne’ebé halo ona, liuhusi publikasaun Relatóriu kona-ba Peskiza Traballu Infantíl importante ida-ne’e. Ninia dadus prinsipál sira sei importante tebe-tebes atu dezenvolve polítika no programa relevante sira iha tempu oinmai ba futuru ida iha ne’ebé laiha tan traballu infantíl iha nasaun ne’e”, Diretór Nasionál ILO ba Timor-Leste no Indonézia, Michico Miyamoto, deklara.

Dadus sira ne’ebé aprezenta iha Relatóriu Peskiza kona-ba Traballu Infantíl ida-ne’e bele halo parte interesada hotu-hotu iha nasaun ne’e kompriende liután kona-ba realidade husi labarik sira ne’ebé serbisu, karaterístika husi serbisu hirak ne’ebé sira halo, indústria ka serbisu sira ne’ebé sira envolve iha no sira-nia nivel edukasaun. Ho kobertura ba umakain hamutuk 1.755 iha munisípiu 13, dadus prinsipál sira husi peskiza ida-ne’e inklui:

  • Labarik maizumenus 67.688 (husi tinan 5 to’o tinan 17), ne’ebé korresponde ba persentajen 16,1 %, mak hala’o atividade ekonómika iha área rurál no urbana sira.
  • Razaun prinsipál sira ba labarik sira ne’ebé hala’o atividade ekonómika maka nesesidade atu ajuda família nia rendimentu, tanba ne’e, barak liu husi sira serbisu, hala’o atividade ba sira-nia família, tuir kedas ho sira ne’ebé serbisu iha agrikultura/silvikultura.
  • Husi labarik 16,1% ne’ebé hala’o atividade ekonómika, 12,5% maka iha situasaun traballu infantíl no maioria husi sira hala’o serbisu sira ne’ebé perigozu.
  • Labarik timoroan besik 83,8% maka eskola, maibé, entre sira ne’ebé envolve iha traballu infantíl, probabilidade atu eskola menus liután.
  • Labarik besik 43.000 (husi tinan 5 to’o tinan 17) nunka ba eskola: entre sira-ne’e, labarik 6.455 mak hala’o atividade ekonómika, 4.901 mak envolve iha traballu infantíl no 2.888 maka hala’o serbisu sira ne’ebé perigozu.

Durante peskiza kona-ba Traballu Infantíl, rekolla mós dadus balun kona-ba adultu sira husi umakain sira. Dadus sira ne’e fornese dadus-xave barak ne’ebé bele rekolla iha Sensus konvensionál sira kona-ba forsa traballu. Mini-peskiza kona-ba Forsa Traballu nian iha tinan 2016 ho títulu “Pesquisa da Força de Trabalho em Timor-Leste de 2010-2013-2016: Tendências principais com base em dados harmonizados” [Peskiza kona-ba Forsa Traballu iha Timor-Leste tinan 2010-2013-2016: Tendénsia Prinsipál sira bazeia ba dadus sira ne’ebé armoniza ona] permite rekolla indikadór provizóriu lubuk ida kona-ba traballu, ba períodu tinan tolu nian ida, ne’ebé ninia objetivu mak analiza evolusaun husi indikadór prinsipál sira kona-ba forsa traballu nian. Ninia ideia-xave sira inklui:

  • Taxa partisipasaun nian iha forsa traballu kontinua aumenta iha tinan hirak ikus ne’e nia laran, hosi 24,0% iha 2010, ba 30,6% iha 2013 to’o 46,9% iha 2016.
  • Proporsaun rásiu nian husi númeru empregu/populasaun kontinua sa’e, husi 22,1% iha 2010, ba 27,3% iha 2013, no ba 42,0% iha 2016.
  • Taxa dezempregu nian aumenta husi 7,8% iha 2010, ba 11,0% iha 2013 no tun uitoan ba 10,4% iha 2016.
  • Área sira hanesan agrikultura, silvikultura no peska nian kontinua sai hanesan atividade ekonómika sira ne’ebé ho númeru boot liu.

“Dadus hirak ne’ebé rekolla ona iha Mini-Peskiza kona-ba Forsa Traballu iha tinan 2016 ne’e sei kontribui ba baze dadus nian no apoia planeamentu no formulasaun polítika sira”, Sekretáriu Estadu Formasaun Profisionál no Empregu, Julião da Silva, hateten.

   Ba leten