Estabilidade Alimentár

Ter. 30 marsu 2010, 00:01h
Ministro-do-Turismo-Comercio-e-Industria_Gil-Alves 03

Hanesan baze alimentár populasaun nian, fós sai hanesan buat ne’ebé folin tebes iha Timor-Leste.

Hosi IV Governu Konstitusionál simu pose, mak laiha instabilidade alimentár iha Timor-Leste, ida ne’e tanba intervensaun direta Governu nian. To’o Agustu 2007, folin fós nian sa’e ás tebes ne’ebé halo populasaun sira ne’ebé ki’ak susar atu hetan asesu ba fós. Iha evidénsia ida ne’e, Governu hola desizaun atu hala’o iha vertente rua: garante seguransa alimentár no hatún folin fós nian liu hosi subsídiu governamentál.

“Tebes duni iha problema sira internu ba kapasidade rekursu umanu sira iha jestaun armazén, iha distribuisaun, maibé ida ne’e realidade, ne’ebé halo parte ba kresimentu Timór nian. Maibé, hosi fulan Agustu 2007 mak laiha instabilidade alimentár. Hahú kedas Governu ne’e simu pose mak laiha tanba bele antesipa atu satisfás nesesidade bázika Paíz nian”, afirma Ministru Turízmu, Komérsiu no Indústria, responsável ba jestaun fós iha Paíz. Gil Alves fó hanoin ba situasaun moris uluk nian: Iha 2006 mosu duni krise tanba fós laiha. Hetan arombu ka loke ho forsa, distúrbiu no asaltu ba armazén sira Estadu nian, tanba laiha fós iha merkadu”

Hafoin intervensaun Governu nian ida ne’e, iha 2007, fós nia folin ne’ebé sa’e to’o dólar 19 saka ida ho kilo 35, estabiliza ba iha dólar 12. “ No ho folin fós nian ne’ebé sa’e, iha 2008, justifika liutan intervensaun ida-ne’e”, esplika Ministru Gil Alves.

Halo konta ba, Governu subsidia liu hosi pursentu 60 ba fós saka ida. “Iha Díli de’it, la ho kustu transporte nian, saka ida kusta besik dólar 25. Iha biban ne’e, Governu hala’o hela esforsu orsamentál bo’ot ida atu povu bele hetan asesu ba fós”.

Redús dependénsia ba rai-liur

Forma ne’ebé efikás hodi ultrapasa kestaun fornesimentu fós iha Paíz, mak hasa’e produsaun rai-laran, esplika Ministru Turizmu, Komérsiu no Indústria: “Sa’e hosi 2008 ba 2009, sa’e maka’as sosa fós lokál hosi parte Governu. Iha 2008 bele sosa de’it tonelada 700 (atus hitu), maibé iha 2009 sosa ona, fós ne’ebé mós tiha ona, besik tonelada 2.000 (rihun rua) liu dobru produsaun nian. Nune’e mós la to’o. Bainhira iha ona nível produsaun ne’ebé bele fó resposta ba nesesidade sira no karik produsaun liu, no kapasidade sosa povu nian sa’e, iha ne’e bele hahú hosik intervensaun iha área ida-ne’e. Bainhira hanesan ne’e, depende hela ba importasaun fós no kapasidade sosa hosi povu ne’e ki’i’, ita nia intervensaun presiza duni atu evita krise sira hanesan iha 2006”.

   Ba leten