Sorumutuk Konsellu Ministru loron 31 fulan-outubru tinan 2018

Prezidénsia Konsellu Ministrus

VIII Governu Konstitusionál

...........................................................................................................................

Komunikadu Imprensa

Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 31 fulan-Outubru tinan 2018

Konsellu Ministru reuni iha Palásiu Governu, iha Díli, no hahú ho aprezentasaun hosi Ministériu Finansas ba Relatóriu Nasionál Dezenvolvimentu Umanu nian, kona-ba inkéritu ne’ebé hala’o ona hamutuk ho Universidade Flinders hosi Austrália no Programa Nasoes Unidas ba Dezenvolvimentu . Relatóriu ne’e foka liu kona-ba situasaun atuál no bein-estar moris ba joven sira. Hosi rekomendasaun investimentu hirak ne’ebé aprezenta tiha, ko’alia liu kona-ba investimentu oinsá hadi’ak kualiadade iha área saúde nian, edukasaun no ekonomia, dezenvolve atu oinsá joven sira bele hetan oportunidade hodi aumenta bein-estar ba populasaun joven tomak.

Tuir mai, Ministériu Finansas aprezenta Projetu Reabilitasaun no Melloramentu ba  Estrada Baukau-Vikeké, liuhosi empréstimu ne’ebé sei fó hosi Banku Dezenvolvimentu Aziátiku. Prazu ezekusaun ba projetu ne’e maka tinan 3 no sei hahú iha tinan 2019 too finál tinan 2021. Objetivu prinsipál hosi projetu ne’e maka buka atu fornese rede Estrada ida seguru liu, fiável no ho kualidade boot. Rede Estrada foun ida-ne’e sei fó impaktu pozitivu tebes tanba sei reforsa aumentu no efisiénsia mobilidade ba ema no sasán no sei apoia atu hasa’e mós ekonomia no tatuir hatún kiak iha área rural sira.

Reprezentante sira hosi Banku Nasionál Komérsiu Timor-Leste nian (BNCTL) aprezenta proposta ida kona-ba kapitalizasaun liuhosi finansiamentu hosi governu ba tinan  2019 nian. Aprezenta tiha liuhosi gráfiku oinsá evolusaun ba iha kresimentu depósitu no kréditu, hahú hosi tinan 2011 too daudauk ne’e., nomós variasaun seluktan kona-ba empréstimu, depózitu no adekusaun ba kapitál be agora laó hela no mós projesaun ba iha tinan  2019 nian.

Konsellu Ministru aprova tiha mós Rezolusaun Governu kona-ba kontribuisaun Timor-Leste nian ba Fundu Konvensaun hosi Nasoes Unidas kona-ba Direitu Mar (CNUDM) hodi fó Asisténsia ba Estadu sira, ho valor USD$ 250.000,00. Desizaun ida-ne’e mosu mai hamutuk ho pedidu hosi Xefe Negosiadór Xanana Gusmão iha ámbitu pozisaun Timor-Leste nian atu apoia ‘’Estadu frázil sira’’ ne’ebé mós hetan problema iha área fronteira nian maibé Estadu sira ne’ebá iha obstákulu finanseiru nune’e, difikulta sira atu bele hetan asesu ba mekanizmu direitu internasionál nian kona-ba oinsá rezolve disputa kona-ba delimitasaun fronteira.

Governu mós aprova kontribuisaun ne’ebé fó ba Sekretaria Estadu Juventude no Desportu ho valór USD$ 180.000,00 hodi apoia realiza festival desportu, múzika, kultura no aventura ho naran ‘’Suai Extreme’’ ne’ebé sei hala’o durante loron-6 nia laran no sei ramata ho inaugrasaun ofisiál ba auto-estrada iha zona sul Timor-Leste nian. Preveé ona katak ema barak tebtebes maka sei partisipa, ema timoroan no ema internasionál, tan sei realiza atividade balu ne’ebé ba dalauluk halo iha Timor-Leste.

Ministra finansas halo tiha aprezentasaun badak kona-ba esbosu ba proposta Orsamentu Jerál Estadu 2019 ne’ebé sei aprezenta ba Parlamentu Nasionál hodi diskute no aprova.

Governu aprova tiha mós proposta Dekretu-Lei ne’ebé Ministru Obras Públika, Salvador Eugénio Soares dos Reis Pires, aprezenta kona-ba lei orgánika hosi Ministériu Obras Públika nian, ne’ebé nuudar departamentu govenrmanetál responsevel ba konsesaun, ezekusaun, kordenasaun no avaliasaun polítika, be define no aprova hosi Konsellu Ministru ba área sira Obras Públika nian, planeamentu urbanu, abitasaun, abastesimentu distribuisaun no jestaun ba bee, saneamentu no eletrisidade.

Governu aprova mós proposta Dekretu-Lei ne’ebé Ministru Transporte no Komunikasaun, José Agsutinho da Silva aprezenta kona-na lei orgánika hosi Ministériu Transporte no Komunikasaun, hanesan departamentu governamentál ne’ebé responsável ba konsesaun, ezekusaun, kordenasaun no avaliasaun polítika, be define no aprova ona hosi Konsellu Ministru, ba área sira transporte terrestres nian, marítima no aéreu, ho karater sivil no servisu ausiliár sira, ba komunikasaun, servisu postal, telegráfiku telefóniku no telekomunikasaun no servisu metereolojia no jeofízika seluktan.

Governu aprova mós proposta Dekretu-lei ne’ebé Ministra Saúde interina, Elia A. dos Reis, aprezenta kona-ba orgánika hosi Ministériu Saúde, hanesan departamentu governamentál responsável ba konsesaun, ezekusaun, kordenasaun no avaliasaun polítika, be define no aprova ona hosi Konsellu Ministru ba área sira saúde no atividade farmaséutika seluktan.

Governu aprova tiha mós proposta Dekretu-Lei ne’ebé Ministru Defeza, Brigadeiru-Jenerál Filomeno Paixão de Jesus,  aprezenta kona-ba Lei orgánika ba Ministériu Defeza hanesan departamentu governamentál responsável ba konsesaun, ezekusaun, kordenasaun no avaliasaun polítika, be define no aprova ona hosi Konsellu Ministru ba área defeza nasionál no forsa armada Timor-Leste nian.

Governu aprova tiha mós proposta Dekretu-Lei ne’ebé Ministru Ensinu Superiór, Siénsia no Kultura, Longuinhos dos Santos kona-ba lei orgánika Ministériu Ensinu Superiór, Siénsia no Kultura, aprezenta, hanesan  departamentu governamentál responsável ba konsesaun, ezekusaun, kordenasaun no avaliasaun polítika, be define no aprova ona hosi Konsellu Ministru kona-ba área ensinu no kualifikasaun iha nível superior nune’e mós ba área siénsia, teknolojia arte no kultura.

Governu aprova tiha mós proposta Dekretu-Lei ne’ebé Ministra Edukasaun, Juventude no Desportu, Dulce de Jesus, aprezenta kona-ba lei orgánika hosi Ministériu Edukasaun, Juventude no Desportu hanesan departamentu governamentál responsável ba konsesaun, ezekusaun, kordenasaun no avaliasaun polítika, be define no aprova ona hosi Konsellu Ministru ba área sira ensinu, ho esesaun iha nível superior, hodi konsolida no halo promosaun ba  língua ofisiál sira, juventude no desportu.

Ministériu Turizmu halo aprezentasaun badak ida ba Konsellu Ministru kona-ba eventu internasionál relasiona ho komemorasaun Tinan Foun Xina nian ne’ebé Timor-Leste mós sei partisipa, nomós ba Expo Dubai 2020. Kona-ba eventu ida ikus ne’e Timor-Leste sei aprezenta ofisialmente nia logo turístiku – “Timor-Leste, Explore the Undiscovered’’. REMATA

   Ba leten