Sorumutuk Konsellu Ministru loron 3 fulan-outubru tinan 2018

Prezidénsia Konsellu Ministrus

VIII Governu Konstitusionál

……………………………………………………………………………………………………………

Komunikadu Imprensa

Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 3 fulan-Outubru tinan 2018

Konsellu Ministru hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu, iha Dili, no analiza aprezentasaun husi Prezidente Autoridade Rejiaun Administrativa Espesiál Oekusi Ambenu (RAEOA) no Zona Espesiál ba Ekonomia Sosiál Merkadu Timor-Leste nian (ZEESM TL), Dr. Marí Bin Amude Alkatiri. Prezidente RAEOA  no ZEESM’s, aprezenta ona ba Konsellu Ministrus rezultadu orsamentál sira hahú husi tinan 2015, proposta orsamentál ba tinan 2019 no pontu situasaun ba projetu sira ne’ebé hala’o hela. Hahú kedas tinan 2015 dezenvolve ona projetu 182, iha koordenasaun ho Governu sentr­ál, ne’ebé inklui konstrusaun aeroportu, luron, ponte no sistema sira irrigasaun nian.

Governu analiza mós aprezentasaun kona-ba “Planu dezenvolvimentu ekonomia ida sustentavel ba eko-turizmu mariñu iha Timor-Leste”. Planu ida-ne’e aprezenta proposta ida hodi transforma Timor-leste, iha tinan haat oin-mai, ba referénsia ida nivel sudeste aziátiku iha turizmu luku-tasi nian no hodi haree baleia sira. Planu dezenvolvimentu ba ekonomia ida sustentavel eko-turizmu mariñu nian iha Timor-Leste ne’e, buka oinsá tulun  halo peskiza ne’ebé maka presiza no halo kobertura liuhusi média, hodi hatuur Timor-Leste iha mapa eko-turizmu ba nivel globál. Nune’e m­ós hakarak tulun atu kria lojístika no infraestrutura ida nesesária  hodi protege no konserva vida mariña nian tomak.

Konsellu Ministrus aprova ona proposta Rezolusaun Governu nian, ne’ebé mak aprezenta husi Ministériu Administrasaun Estatál, ba kriasaun Misaun Apoiu ba Prosesu Resenseamentu Eleitorál Guiné-Bisau nian (MAPRE-GB tinan 2018), ba eleisaun oin-mai loron 18 fulan-novembru tinan 2018.

Kriasaun MAPRE-GB tinan 2018 ne’e tuir pedidu atu apoia hodi organiza no realiza resenseamentu eleitorál ne’ebé Guiné-Bisau husu, hodi rekoñese kontributu importante ne’ebé maka misaun timoroan nian rua hodi apoia ba prosesu eleitorál Guiné-Bisau nian,  ne’ebé estabelese tiha ona iha tinan 2013 no 2014, hodi bele hala’o eleisaun livre no justu iha país ne’ebá.

MAPRE-GB tinan 2018 sei fó asisténsia téknika no promove asaun sira formasaun no kapasitasaun rekursus umanus husi ­órgaun administrasaun eleitorál Guiné-Bisaun nian no promove preparasaun teknolójika ba hala’o resenseamentu eleitorál. Rezolusaun Governu nian ne’e, aprova hodi nomeia Tomás do Rosário Cabral ho kargu Xefe MAPRE-GB tinan 2018 no defini limite orsamentu sira ba misaun ne’e.

Governu aprova ona proposta Dekretu Governu, ne’ebé aprezenta husi Ministra Finansas en ezersísiu, Sara Lobo Brites, kona-ba ezekusaun Orsamentu Jerál Estadu nian (OJE) ba tinan 2018. Ho diploma ida-ne’e, aprova ona norma no prosedimentu ezekusaun, monitorizasaun no reporte ne’ebé bele aplika ba OJE no ba Seguransa Sosiál  ba tinan 2018 nian, ne’ebé mak importante tebtebes tanba bele halo akompañamentu ida rigorozu no adekuadu ba ezekusaun orsamentál, hanesan instrumentu ne’ebé di’ak liu hodi bele kumpri loloos  prinsípiu no liña orientad­ora sira ne’ebé fiksa ona iha OJE ba tinan 2018.

OJE tinan 2018 nian ne’ebé tama ona iha vigor, fó ona dalan atu ezekusaun orsamentál bele tama fali ba normalidade, no bele hatan ba nesasidade prioritária sira, tulun atu rekupera fali orsamentu ekonómiku, kria kondisaun di’ak hodi hala’o Governu Konstitusionál VIII, no, liuliu, harii daudaun ona baze sira ba ezekusaun programa governasaun nian.

Konsellu Ministrus aprova ona proposta Dekretu-Lei kona-ba Lei Orgánika husi Ministériu Petróleu no Minerál, entidade governamentál ho responsabilidade iha konsesaun, ezekusaun, implementasaun, avaliasaun no akompañamentu polítika ne’ebé defini no aprova ona husi Governu ba área enerjia nian, hanesan mina-rai, gás no rekursus minerais. Ho aprovasaun lei orgánika ne’e, hakarak atu hatuur Ministériu ida-ne’e ho estrutura ida dinámika no efisiente, ne’ebé bele hatan ba ezijénsia téknika sira-ne’ebé mosu beibeik husi atividade hirak-ne’e no, nune’e, sei ezerse orientasaun no kontrolu ida adekuadu, inklui mós matéria kona-ba lisensa ambientál.

Aprova ona mós iha sorumutuk Konsellu Ministrus nian, proposta Dekretu-Lei kona-ba Lei Orgánika Ministériu ba Asuntus Kombatentes Libertasaun Nasionál, hodi hatuur Ministériu ne’e ho estrutura organizasaun no funsionamentu nian ida ne’ebé permite prosekusaun kona-ba ninia atribuisaun hodi hala’o didi’ak ninia knaar, hala’o ninia jestaun servisu sira ho di’ak no rekursus umanus ne’ebé mak iha ona. Ministériu Asuntus Kombatentes Libertasaun Nasionál ninia misaun mak atu kria, ezekuta, koordena no avalia polítika, ne’ebé define no aprova husi Konsellu Ministrus, ba área sira asuntus kombatentes libertasaun nasionál nian, hodi rekoñese no valoriza, tuir hatuur ona iha Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste, rezisténsia tinan barak Povu Maubere nian hasoru domíniu estranjeiru no responsabilidade Estadu nian hodi garante protesaun espesiál ba ema hotu-hotu ne’ebé partisipa iha rezisténsia tanba okupasaun estranjeira.

Konsellu Ministrus halo ona aprovasaun ba proposta Rezolusaun Governu kona-ba Nomeasaun Membru sira Komité Polítiku Revizaun OJE nian ba tinan 2019, ho objetivu atu haree oinsá bele aloka estratéjia husi reskursu sira atubele atinje kompromisu no objetivu sira ne’ebé hakerek iha dokumentu estratéjiku sira no kumpri ho rigor ba planu sira tinan finanseiru 2019, ba elaborasaun proposta OJE nian ne’ebé maka sei entrega ba Parlamentu Nasionál to’o loron 8 fulan-novembru tinan 2018. Prezidente ba Komité ne’e maka Primeiru-Ministru, Vise-Prezidente maka Ministra Finansas en ezersísiu, hanesan membru sira maka Ministru Estadu Prezidénsia Konsellu Ministrus no Ministru Planeamentu no Investimentu Estratéjiku en ezersísiu, Ministru Negósius Estranjeiru no Kooperasaun, Ministru Obras Públikas, Ministru Agrikultura no Peskas, no nu’udar observadór sira maka Ministru Reforma Lejizlativa no Asuntus Parlamentares no Sekretária Estadu ba Igualdade no Inkluzaun. REMATA

url: http://timor-leste.gov.tl?lang=tp&p=20649