Urjénsia Orsamentu Retifikativu nian
Pedidu apresiasaun urjente ba Orsamentu Retifikativu, ne’ebé husu husi Governu, rejeita husi Parlamentu Nasionál, iha loron 20 fulan-novembru. Iha loron hanesan, deputadu husi opozisaun sira halo intervensaun ho rekursu ida ba despaxu Prezidente Parlamentu Nasional ne’ebé admite proposta no aprezenta mós, mosaun sensura ida ba Governu.
Iha loron segunda-feira ida-ne’e, tuir ajenda, iha Parlamentu Nasionál, halo votasaun ne’ebé Governu husu ba “tramitasaun ho urjénsia” husi prosesu Orsamentu Retifikativu. Iha semana liubá, loron 15 fulan-novembru Komisaun-C (ne’ebé hala’o serbisu kona-ba asuntu Finansas Públikas) aprezenta paresér ida hodi rejeita pedidu ne’ebé mak akompaña aprezentasaun proposta Orsamentu Retifikativu nian, ne’ebé haruka husi Governu, iha loron 9 fulan-novembru, ba Parlamentu Nasionál. Iha proposta ne’e, Governu esplika katak urjente atu aselera dezblokeiu verba sira hodi selu tusan sira ne’ebé akumula hela no adapta Orsamentu ba estrutura Governu Konstitusionál VII nian, atu nune’e, Ezekutivu bele kontinua funsiona normál fali. Selu tusan sira iha ospitál sira iha estranjeiru ne’ebé Timor-Leste iha akordu ho sira kona-ba tratamentu hirak ne’ebé la eziste iha país ne’e maka sai hanesan motivu ida ne’ebé evidente liu, ne’ebé lori Governu atu husu ba deputadu sira hodi bele hatán lais liu ba projetu ne’ebé aprezenta daudaun ne’e.
Pedidu Governu nian rejeita husi deputadu sira, ho votu kontra 35 no afavor 30, ne’e hadutu katak Orsamentu Retifikativu sei la’o tuir prosesu normál, hodi hein fali markasaun data sira ba apresiasaun proposta Governu nian, husi Parlamentu Nasionál.
Durante debate kona-ba nesesidade orsamentu nian, deputadu 35 husi opozisaun aprezenta ona rekursu ba desizaun despaxu Prezidente Parlamentu Nasional nian ne’ebé fó-dalan ba proposta Orsamentu Retifikativu Governu nian. Markasaun loron ba apresiasaun rekursu ne’e sei define mós husi Parlamentu Nasionál.
Proposta alterasaun dahuluk nian kona-ba Lei n. 13/2016, loron 29 fulan-dezembru, ne’ebé aprova Orsamentu Jerál Estadu nian ba tinan 2017 (Orsamentu Retifikativu), hanoin fila fali katak, aprova ona iha sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 8 fulan-novembru. Fiksa ona totál gastu sira ba tinan ne’e hamutuk 1.620.000.000 (dolár millaun rihun ida atus neen ruanulu), ne’ebé kumpri objetivu debate kona-ba despeza sira ne’ebé defende husi Ezekutivu.
Sei nafatin iha sesaun parlamentár iha loron 20 fulan-novembru, opozisaun aprezenta ona mosaun sensura ida ba Governu VII, hodi husu “atu debate ne’ebé hanesan iha Plenáriu halo ho karáter urjénsia”.
