Sorumutuk Konsellu Ministru loron 17 fulan-janeiru tinan 2017
Prezidénsia Konsellu Ministrus
VI Governu Konstitusionál
..............................................................................................................................
Díli, loron 17 fulan-janeiru tinan 2017
Komunikadu Imprensa
Sorumutuk Konsellu Ministrus nian iha loron 17 fulan-janeiru tinan 2017
Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha loron-tersa ne’e, iha Palásiu Governu, iha Dili, no dekretu-lei kona-ba Servisu Rejistu no Verifikasaun Emprezariál (SERVE) ne’ebé Ministru Estadu, Koordenadór Asuntu Ekonómiku sira no Ministru Agrikultura no Peska propoin hetan ona aprovasaun. Governu mai klarifika natureza jurídika SERVE nian hanesan institutu públiku no hodi halo institutu ne’e sai hanesan fatin atendimentu úniku ida ne’ebé di’ak hodi hala’o servisu hotu-hotu ne’ebé nesesáriu ba promosaun ambiente ida ne’ebé di’ak ba investidór sira no ezerse tomak funsaun rejistu komersiál nian sira.
Konsellu Ministrus mós aprova ona rezolusaun ida husi Ministériu Edukasaun kona-ba “Polítika Nasionál Edukasaun Inkluziva”, ne’ebé buka atu promove “edukasaun ida ne’ebé disponivel ba ema hotu iha Timor-Leste, hasees husi tipu diskriminasaun saida de’it”. Maske hetan ona avansu loloos balun iha kampu ida ne’e, sei iha diferensa substansiál balun iha asesu ba ensinu no iha posibilidade susesu eskolár nian, ne’ebé bele hadi’a ho intervensaun espesífika sira atu asegura igualdade efetivu kona-ba direitu ba edukasaun. Ida ne’e sei hala’o liuhusi fó aten-barani ba labarik sira ne’ebé abandona ka husik tiha eskola atu tama fali ba eskola, realizasaun aula suplementár sira (kompleta fali aula sira ne’ebé falta), dialógu ne’ebé ho respeitu no ho pasiénsia ho inan-aman ka responsavél husi alunu sira, fó valór ba talentu indidviduál alunu sira nian no seluseluk tan. Elaborasaun polítika ida ne’e implika serbisu ida ne’ebé presiza halo esforsu duni no partisipatipasaun loloos, ho sorumutuk públiku sira iha Munisípiu sira hotu. Harii ona grupu konsulta nian sira, iha ne’ebé iha reprezentante husi Ministériu no organizasaun naun governamentál relevante sira, nune’e mós profisionál sira husi área Edukasaun nian.
Ho prosesu eleisaun ba Prezidente Repúblika nian ne’ebé besik daudaun ona, akizisaun kona-ba ekipamentu no materiál eleitorál sira ne’ebé Ministériu Administrasaun Estatál propoin, hetan ona aprovasaun, hodi autoriza Ministériu ne’e atu trata prosedimentu aprovizionamentu nian sira ne’ebé presiza ba akizisaun ekipamentu sira ne’e liuhusi ajuste diretu.
Hetan ona mós aprovasaun ba rejime utilizasaun dalen ofisiál sira iha setór Justisa nian (Tetun no Portugés), iha parte esensiál tolu: elaborasaun aktu normativu sira, prosesu judisiál sira no prosedimentu administrativu servisu sira Justisa nian.
Sei nafatin iha kampu ida ne’e, Konsellu Ministrus aprova ona estatu foun Defensoria Públika nian, besik dékada ida hafoin aprovasaun ba estatutu ida uluk (Dekretu-Lei n. 38/2008). Estatutu foun ne’e aumenta tan devér sira Defensór Públiku sira nian, hodi adapta ninia intervensaun ho realidade setór Justisa nian. Alterasaun seluk ne’ebé rejista mós iha ne’ebá maka kona-ba kompozisaun Konsellu Superiór Defensoria Públika nian, hodi halo Konsellu ne’e sai autónomu, dinámiku no funsionál liután, nune’e mós definisaun ne’ebé di’ak liu kona-ba natureza Defensoria Distritál sira nian.
Ministru Estadu, Koordenadór Asuntu Ekonómiku sira no Ministru Agrikultura no Peska, hamutuk ho Vise-Ministru Finansas, aprezenta ona protokolu kooperasaun nian entre Governu no Kámara Komérsiu no Indústria Timor-Leste nian (CCI-TL). Protokolu ne’e, ho durasaun tinan tolu, ninia objetivu maka harii kooperasaun institusionál ida entre Governu no CCI-TL, atu oinsá bele fasilita komunikasaun entre setór públiku no setór privadu emprezariál no, iha tempu hanesan, atu promove dezenvolvimentu estrutura emprezariál Timor nian, liuhusi nia envolvimentu ne’ebé boot liután iha dezenvolvimentu nasionál. Liuhusi asinatura protokolu ne’e nian, Governu haforsa, dala ida tan, ninia knaar iha dezenvolvimentu no habelar setór privadu Ekonomia nian, hanesan pilár estruturante, ne’ebé importante hodi kria serbisu, modernizasaun teknolójika no kriasaun rikusoin ne’ebé fora husi estrutura Estadu nian. CCI-TL nu’udar asosiasaun sivil ida ne’ebé la buka lukru, ne’ebé maka hetan rekoñesimentu husi Rezolusaun Governu nian n.17/2012, loron 13 fulan-juñu, atua ona hanesan parseiru sosiál ne’ebé hala’o knaar hanesan interlokutór Governu nian ho setór privadu.
Sei iha área ministeriál ne’ebé hanesan, aprezenta ona mós dekretu-lei ne’ebé aprova rejime foun kona-ba rejistu komersiál, ne’ebé mai troka kódigu atuál no Dekretu-lei n. 35/2012, loron 18 fulan-jullu, bazeia ba revizaun ikus ne’ebé foin halo ba lei kona-ba sosiedade komersiál sira, ne’ebé sei diskute hela iha Parlamentu Nasionál. Rejime atuál ne’e hakarak garante sistema rejistu ida ne’ebé lais no seguru kona-ba faktu sira ne’ebé tenke halo rejistu no liga rejime ne’e ho ezisténsia SERVE nian.
Iha área Edukasaun nian, Ministru Estadu, Koordenadór Asuntu Sosiál no Ministru Edukasaun aprezenta rezumu ezekutivu husi programa pilotu Edukasaun Multilingue Bazeia ba Lian Inan (EMBLI). Avaliasaun ne’ebé fó-sai iha dokumentu ne’e kompara dezempeñu husi eskola sira husi programa EMBLI nian ho eskola normál sira Estadu nian – eskola sira ne’ebé uza tétun no portugés hanesan lian prinsipál komunikasaun nian hodi uza bainhira hanorin.
Iha área Justisa nian, Ministru Justisa aprezenta proposta lei ida kona-ba kriasaun Gabinete Rekuperasaun Ativu sira ne’ebé mai husi prátika krime nian, no mós kriasaun regra jestaun no administrasaun nian sira kona-ba sasan sira ne’ebé lakon ona ba Estadu nia benefísiu. Iha Prokuradoria Jerál Repúlika ninia okos, Gabinete ne’e nia objetivu mak implementa regra penál sira ne’ebé determina apriensaun (hadau) no perda (lakon) ba Estadu nia benefísiu, sasán no produtu hirak ne’ebé maka sosa ona ka iha relasaun ho prátika krime nian. Iha sorin seluk, bainhira sasán sira ne’e hadau ka lakon ba Estadu nia benefísiu, hanesan imovel, viatura no sasan seluk ne’ebé iha valór merkadu nian, importante atu foti proveitu públiku husi patrimóniu sira ne’e, atu nune’e sasán sira ne’e labele lakon nia valór ka sai aat ne’ebé la iha interese ba Estadu ka ba na’in rasik.
Hafoin fó autorizasaun kona-ba prosesu adezaun ba Banku Investimentu Aziátiku iha Infraestrutura sira, iha sorumutuk Konsellu-Ministrus loron 6 fulan-setembru tinan 2016, Vise-Ministru Finansas nian fó-sai ona termu no kondisaun indikativu sira ba adezaun ne’e.
