Timor-Leste pretende hasai tiha keixa kona-ba kazu “Dokumentu sira” iha TIJ no loke fali kazu “Espionajen” iha TPA

Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

  Portavós Ofisiál Governu Timor-Leste

 Dili, loron 3 fulan-juñu tinan 2015

Timor-Leste pretende hasai tiha keixa kona-ba kazu “Dokumentu sira” iha TIJ no loke fali kazu “Espionajen” iha TPA

Primeiru-Ministru Timor-Leste nian, Dr. Rui Maria de Araújo, ohin afirma katak Estadu iha intensaun atu taka prosesu kona-ba “Kestaun sira ne’ebé relasiona ho Apreensaun no Detensaun husi Dokumentu sira Balu no Dadus” [Timor-Leste vs. Austrália], ne’ebé aprezenta ona ba Tribunál Internasionál Justisa nian (TIJ sigla iha lian portugés), iha Haia.

Desizaun ida ne’e mosu tanba fó fila hikas dokumentu hotu-hotu no dadus sira ne’ebé mak autoridade sira husi Austrália nian hadau, iha loron 12 fulan-maiu 2015.

Governu husi Austrália informa ba Tribunál Internasionál Justisa nian, iha fulan-abril tinan ida ne’e katak, nia hakarak atu fó fila fali dokumentu sira ne’ebé nia hadau no defende hanesan ninia direitu, hafoin liu tiha fulan 16 nia laran.

Fó fila fali dokumentu no dadus sira ne’e, iha loron uluk fulan ida ne’e nian, ne’ebé superviziona husi Abel Guterres, Embaixadór Timor-Leste nian iha Austrália.

Primeiru-Ministru afirma mós katak, Governu hakarak loke fali Arbitrajen, kona-ba Tratadu Tasi Timor nian, ne’ebé rejista ona iha Tribunál Permanente Arbitrajen nian, iha Haia. Kazu ida ne’e relasiona ho atividade espionajen Austrália nian, ne’ebé hala’o durante negosisaun Tratadu nian kona-ba Ajuste Marítimu Balu iha Tasi Timor nian (DAMMT sigla iha lian portugés).

Iha fulan-setembru tinan 2014, Timor-Leste konkorda ona pedidu Austrália nian atu muda fali kazu rua iha periódu ida fulan neen nian, hodi fó dalan ba dialógu ida ne’ebé signifikativu liu. Periódu fulan neen nian ne’e sei hakotu iha fulan-marsu.

Timor-Leste nia hakarak, atu diálogu ne’e bele hamosu ajenda ida ne’ebé estruturada hodi ko’alia kona-ba lemite fronteira marítima permanente sira nian,  ne’ebé mak seidauk realiza.

Portavós  Governu Timor-Leste nian, Ministru Estadu Agio Pereira fo hatene katak, “Timor-Leste  hakarak nafatin sees an husi konfrontu legál sira no, di’ak liu maka konsentra enerjia hotu no rekursu sira iha dezenvolvimentu nasionál.  Maski nune’e, misaun Governu nian atu defende interese nasionál sira. Timor-Leste oras ne’e daudaun  konsentra ninia esforsu sira atuhodi hala’o diálogu ida ne’ebé signikativu iha relasaun ho ninia viziñu, atubele hakotu baliza ida permanente kona-ba fronteira tasi nian, bazeia ba prinsípiu direitu internasionál.”

   Ba leten