Timor-Leste realiza melloria importante ida kona-ba jestaun Lixu-isin, ho lansamentu projetu “Prosesu lixu ba Enerjia”, iha Dili

Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

  Portavós Ofisiál Governu Timor-Leste

 Dili, loron 25 fulan-maiu tinan 2015

Timor-Leste realiza melloria importante ida kona-ba jestaun Lixu-isin, ho lansamentu projetu “Prosesu lixu ba Enerjia”, iha Dili

Iha loron sesta, hala’o serimónia ida iha fatin soe fo’er nian iha Tibar hodi halo lansamentu projetu ida ne’ebé sei transforma modelu atuál jestaun lixu-isin nian iha Díli. Empreza Shun Hsin Lda. sei harii konstrusaun no halo operasaun ba “Sistema Fornu Plasma “ida hodi habeen lixu-isin iha prosesu ida ne’ebé  foti materiál resiklajen sira no hodi prodús enerjia ba fali gás. Bainhira instalasaun ne’e halo operasaun loloos ona, bele prodús enerjia ba sentrál elétrika ida ho kapasidade eletrisidade nian hamutuk megawatt 25.

Lansamentu ba projetu ne’e, nu’udar pasu signifikativu ida hodibele rezolve problema sira kona-ba jestaun lixu-isin nian ne’ebé daudaun ne’e identifika ona iha avaliasaun ida hosi Banku Dezenvolvimentu Aziátiku (ADB). Loroloron lixu soe iha fatin so’e foer nian iha Tibar iha maizomenus tonelada 120. Ho populasaun Dili dadaun ne’e besik to’o ona rihun 260 resin, númeru ne’e sei aumenta ba beibeik, no ho aumentu dezenvolvimentu indústria, agrikultura, komérsiu, produsaun lixu-isin iha sidade sei aumenta mós.

Governu, liuliu Ministériu Komérsiu, Indústria no Meiu Ambiente, halo ona planu hodi jere dezafiu hirak ne’e, la’ós de’it liuhosi hadi’a eliminasaun lixu-isin, maibé mós liuhosi programa hirak ne’ebé buka atu hanorin sidadaun no empreza sira hodibele hamenus liután sira nia produsaun lixu nian tuir sira nia bele.

Iha diskursu ne’ebé nia hato’o iha serimónia ne’e, Primeiru-Ministru Timor-Leste nian, Dr. Rui Maria de Araújo, hatete katak “lansamentu projetu “Prosesamentu lixu ba-iha enerjia” sei hatán ba prekupasaun boot ida iha ita-nia sékulu, maka sustentabilidade ambientál”, hodi hatete liuliu katak “ kestaun lixu nian sai hanesan dezafiu ida ne’ebé bele fó mós oportunidade. Lixu mós iha ninia folin”, nia hatete, hodi hakotu katak “iha kazu ida ne’e, mós hanesan biban ida atu hala’o atividade ekonómika nian sira ne’ebé bele fó serbisu ba komunidade.”

Projetu ne’e sei kria postu serbisu nian maizumenus 300 no sei haree liu kona-ba formasaun no profisionalizmu traballadór sira nian.

Primeiru-Ministru agradese ba komunidade Tibar nian ba sira nia “ espíritu sidadania ne’ebé loloos” bainhira konkorda ho konstrusaun indústria prosesamentu lixu nian, “ hodi kontribui atu hadi’a kualidade moris ba timoroan hothotu.”

Iha loron-sesta ne’e, entre oradór sira iha serimónia ne’e nian iha mós Ministru Planeamentu no Investimentu Estratéjiku, Kay Rala Xanana Gusmão no mós Administradór Munisipál Likisá nian.

Prezidente empreza Shun Hsin Lda., Lin Gi-Hsiung, aprezenta projetu ba sira hotu ne’ebé mak iha ne’ebá. Ida ne’e hanesan investimentu boot ida, ne’ebé maka sei orienta husi tékniku husi Taiwan ne’ebé iha ona esperiénsia iha “Sistema Fornu Plasma”. Bainhira instalasaun ne’e hahú funsiona ona, empreza sei fornese kamiaun foun 22 atu rekolla lixu-isin iha Dili.

Portavós Governu nian, Ministru Estadu hatete katak, “prosesu ida ne’ebé lori benefísiu ba-iha área saúde no ambiente nian, kria empregu no prodús enerjia renovável  hanesan notísia di’ak ida ba Timor-Leste”.

   Ba leten