Timor-Leste aprova Lei ne’ebé estabelese Konsellu Marítimu, hodi afirma ninia determinasaun iha estabelesimentu Fronteira Marítima ho ninia viziñu Austrália

Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

  Porta-Vóz Ofisiál Governu Timor-Leste

 

Dili, loron 30 fulan-janeiru tinan 2015

Timor-Leste aprova Lei ne’ebé estabelese Konsellu Marítimu, hodi afirma ninia determinasaun iha estabelesimentu Fronteira Marítima ho ninia viziñu Austrália

Iha loron 14 fulan-janeiru tinan 2015  Lei kona-ba Kriasaun Konsellu ida ba Delimitasaun Definitiva ba Fornteira Marítima sira (CDFFM, sigla iha lian portugés) hetan ona promulgasaun.

Lei n.u 2/2015 transforma Rezolusaun Parlamentu Nasionál nian iha loron 24 fulan-outubru tinan 2014 ne’ebé fó apoiu ba Governu iha kriasaun Konsellu ida ne’e nian. Lei ne’e prevee Konsellu ne’e nia devér prinsipál sira, define regra prinsipál sira negósiu nian kona-ba tratadu ida atu tau baliza definitiva ba tasi ho Komunidade Austrália nian, dezempeñu kona-ba funsaun fiskalizasaun nian atu asegura kualidade no orientasaun jerál kona-ba prosesu negosiasaun nian no fornese instrusaun no orientasaun sira kona-ba desizaun no estratéjia hirak ne’ebé relevante.

Konsellu ne’e, Primeiru-Ministru maka sei lidera, no sei inklui eis-Primeiru-Ministru no eis-Prezidente sira no personanlidade aas no kualifikada sira seluk.

Lei ne’e dehan kona-ba funsionamentu prátiku Konsellu ne’e nian inklui seksaun sira kona-ba estrutura, kompozisaun, administrasaun no finansiamentu.

Atividade sira iha Tasi Timor, ne’ebé hala' entre Timor-Leste no Austrália nia marjen, oras ne’e daudaun regula ho dispozisaun provizória sira de’it liuhusi tratadu tolu: Tratado do Mar de Timor, Tratado sobre Determinados Ajustes Marítimos no Mar de Timor (CMATS – ne’ebé Governu Timor-Leste deklara la vale ona tanba atividade espionajen nian sira ne’ebé Austrália halo) no Acordo Internacional de Unificação [AIU].

Timor-Leste no Austrália, nu’udar parte husi Convenção das Nações Unidas sobre o Direito do Mar (CNUDM) [Konvensaun Nasoins Unidas nian kona-ba Direitu Tasi nian], iha obrigasaun atu halo akordu finál ida kona-ba delimitasaun marítima husi sira-nia fronteira sira, ne’ebé mak dispozisaun provizória hirak ne’ebé oras ne’e iha “la prejudika ka kria fali problema hodi halo hotu akordu finál.”

Tuir Lei foun “ne’ebé mosu iha tinan 12 hafoin liu tiha restaurasaun independénsia Nasaun nian, presiza define, dala ida de’it, fronteira marítima nasionál hotu-hotu tuir impaktu sosiál, polítiku no ekonómiku boot ne’ebé iha relasaun.”

   Ba leten