Juíza Maria Natércia Gusmão iha kampaña ba eleisaun ba Tribunál Penál Internasionál, iha Novaiorke

Ministru Estadu no Prezidénsia Konsellu Ministru no

  Porta-Vóz Ofisiál Governu Timor-Leste

Dili, loron 25 fulan Setembru tinan 2014

Juíza Maria Natércia Gusmão iha kampaña ba eleisaun ba Tribunál Penál Internasionál, iha Novaiorke

Iha loron 8 fulan-jullu, Governu hili Juíza Maria Natércia Gusmão hanesan kandidatu Timor-Leste nian ba eleisaun Tribunál Penál Internasionál (TPI) iha Haia. Hahú kedas iha loron 6 fulan-agostu, Juíza ne’e hala’o ona programa ida ne’ebé ezije tebetebes ba kandidatura nian, ho entrevista no sorumutuk sira iha Novaiorke, hodi kandidata an ba kargu ne’e no hodi hetan votu sira.

Tribunál Penál Internasionál harii iha tinan 1998, bainhira membru-Estadu nian sira 120 aprova Estatutu Roma nian. TPI hanesan organizasaun internasionál independente ida no “ tribunál penál internasionál permanente dahuluk, ne’ebé harii hodi tulun atu hapara impunidade husi autór krime hirak ne’ebé mak grave liu no halo komunidade internasionál preokupa, bazeia iha akordu sira. “ Divizaun Judisiál kompostu hosi Juis  sanulu-resin-ualu no halo parte ba organizasaun ne’e nu’udar ónra ba ema ida no ba nasaun ne’ebé maka hili nia.  Maske Juíza Natércia, ne’ebé maka dadaun hanesan kandidata Timor-Leste nian, karik hili nia, sei hala’o nia funsaun ne’e hanesan independente.

Juíza Natércia Gusmão, moris iha Balibó, eskola liseu iha Maliana no hasai Lisensiatura Direitu iha Bali, Indonézia, hafoin hetan tiha bolsa estudu ida. Liutiha ida ne’e,  simu mós formasaun jurídika no liguístika nian iha Lisboa Portugál. Iha tinan 2000, hili nia hanesan Juíza Timor-Leste nian ba-dahuluk no hala’o servisu hamutuk ho Juis internasionál sira, ba Painél Espesiál kona-ba Krime Grave sira iha Tribunál Distritál Dili, pozisaun ne’ebé nia hala’o  to’o tinan 2005. Iha tinan 2007 to’o 2009, Juíza ne’e hala’o nia funsaun hanesan Prezidente interina Tribunál Rekursu nian. Nia esperiénsia hodi julga kazu sira kona-ba omísidu, detensaun ilegál, tortura, violénsia seksuál no krime  sira kontra umanidade, nune’e mós ba nia esperiénsia iha negosiasaun hirak ne’ebé iha kontestu ida multilateral fó ba nia hanesan baze ida ne’ebé di’ak tebtebes hodi bele tama ba-iha TPI. Dadaun ne’e hala’o ninia funsaun iha Tribunál Rekursu, iha Dili.

Juíza Natércia hatete katak nia sente “orgullu tebtebes, hanesan oan-feto Timor-Leste nian,  sai hanesan kandidata, no karik hili nia, nia sei hala’o kna’ar ida ne’e ho ninia kbiit tomak.”

Juíza ne’e sai kandidata ba vaga TPI nian iha Ázia-Pasífiku, ne’ebé iha mós kandidatu ida seluk. Eleisaun sei hala’o iha loron 8 fulan-dezembru, iha loron ne’ebé mak Estadu 122 hakerek Estatutu Roma nian sei fó sira nia votu. Karik manan, sei hala’o ninia misaun  durante tinan tolu, sei bele dada-tan to’o tinan sia.

Portavós Governu nian Ágio Pererira, felisita Juíza Natércia “ ba ninia kandidatura no ba ninia hakbiit an iha Novaiorke. Juíza Natércia hanesan embaixadora Timor-Leste nian ne’ebé di’ak tebes iha prosesu ne’e nia laran, laharee de’it ba-iha rezultadu votasaun nian.”

   Ba leten